قرارداد اختیار معامله (Option)

قرارداد اختیار معامله (Option)

اختیار معامله یا option یکی از جذاب ترین بازارهای ایران است و نوعی قرارداد محسوب می شود که فعالین بازار سهام میتوانند آن را خرید و فروش کنند. یک قرارداد میان خریدار و فروشنده اوراق که خریدار با پرداخت مبلغی به فروشنده حق اجرای معامله ی مشخصی در آینده را برای خودش خریداری میکند.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله قراردادي است بین خریدار و فروشنده که براساس آن خریدار قرارداد، حق (نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد. چنانچه از این تعریف پیداست، خریدار در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و برای خرید این حق مبلغ مشخصی را به فروشنده پرداخت میکند. فروشنده نیز در ازای دریافت این مبلغ متعهد میشود که هر زمان خریدار درخواست کند آن دارایی مشخص را به وی بفروشد یا از وی بخرد.

از آنجاییکه فروشنده در این قرارداد متعهد است بنابراین برای جلوگیری از امتناع وی از انجام قرارداد، وجه تضمینی را نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار میدهد.

بیمه سهام با اختیار معامله

یکی از کاربردهای قراردادهای اختیار معامله بیمه سهام است.بگذارید بیشتر توضیح دهم: در خرید بیمه (چه بیمه عمر باشد یا شخص ثالث و هر بیمه ی دیگری) خریدار با پرداخت مبلغ مشخصی در بازه های زمانی مشخص حق استفاده از خدمت خاصی قرارداد اختیار معامله (Option) در آینده را برای خود ذخیره میکند. در واقع ممکن است در آینده شخص تمایل به استفاده از آن خدمت را داشته باشد یا نداشته باشد.

به طور مثال بیمه گزار (بیمه شونده یا در واقع خریدار بیمه) قرارداد بیمه ای با کارگزار بیمه (فروشنده بیمه) منعقد میکند و حق بیمه ای را به او پرداخت میکند که در طول یک سال آینده از خدمت درمان آن بیمه استفاده کند. ممکن است در طول یک سال هیچ موردی پیش نیاد که خریدار از حق بیمه خود استفاده کند اما به محض اینکه تمایل به استفاده از این بیمه را داشت، کارگزار بیمه موظف است که هزینه دریافت آن خدمت را به بیمه گزار پرداخت کند زیرا در ازای دریافت حق بیمه متعهد شده بود.

البته مثال های دیگری نیز در زندگی روزمره وجود دارد که نمونه ای از قراردادهای اختیار معامله هستند مانند پرداخت حق پارکینگ، رزرو هتل و پیش خرید تورهای مسافرتی و . که بسیار قرارداد اختیار معامله (Option) با آنها سروکار داریم.

بنا بر مطالبی که گفته شد اختیار معامله ها چهار مولفه مهم دارند که در هر قرار داد تعیین میشوند که شامل:

• نوع قراداد اختیار معامله: ( اختیار خرید یا اختیار فروش) (Call or Put Options)
• زمان سررسید (Expiration Date): به مدت زمانی گفته میشود که خریدار می‌تواند از حق اختیار خود استفاده کند.
• قیمت اعمال (Strike Price): به قیمتی گفته میشود که در زمان سررسید، خرید یا فروش بر اساس آن صورت می‌گیرد.
• قیمت اختیار (Premium): همان مبلغی است که در ابتدا خریدار بابت حق اختیار به فروشنده پرداخت می‌کند.

تاریخچه شکل گیری قرارداد های اختیار معامله

شاید بتوان گفت اولین قرارداد های اختیار معامله را برای کشت زیتون و روغن کشی استفاده کرده اند. در آن زمان به دلیل تغییرات محیطی و آب و هوا تولید محصول زیتون هر ساله متغیر بود تولید کنندگان زیتون در یک سال سود بسیار خوبی کسب می‌کردند و سال بعد ضرر می‌دیدند.

تالس (فیلسوف یونانی) با صاحبان دستگاه‌های روغن کشی قرارداد جالبی بست. محصولات زیتون در فصل بهار برداشت می‌شدند، تالس در فصل زمستان در ازای پرداخت مبلغی، دستگاه‌های روغن کشی را برای فصل بهار با مبلغی که در زمان بستن قرارداد تعیین کردند، اجاره کرد با این شرط که اگر دستگاه‌ها را نخواستم مبلغ اجاره برای خود صاحبان دستگاهها باشد و تالس ادعایی بابت ان نداشته باشد.

سال بعد که زیتون‌ها بسیار زیاد بودند، تالس دستگاه‌ها را با همان مبلغ قرارداد اختیار معامله (Option) توافق شده اجاره کرد و دوباره آنها را با قیمت بالاتر در اختیار صاحبان دستگاه‌ها و سایر افراد قرار داد و از این راه سود زیادی به دست آورد.

در واقع در این معامله، یک اختیار مورد توافق قرار گرفت. تالس چون بهای اجاره را از پیش پرداخت کرده بود این اختیار را داشت که از دستگاه‌ها استفاده کند یا نکند، دقت کنید که الزام و تعهدی نداشت، صاحبان دستگاهها هم تعهد داده بودند که اگر تالس بخواهد از دستگاه‌ها استفاده کند باید با همان قیمت از قبل تعیین شده موافق باشند.

خب حالا این سوال پیش می‌آید که چرا صاحبان دستگاه‌ها با این معامله موافقت کردند؟

دلیل اصلی وجود ابهام در آینده کاری آنها بود. آنها نمی‌دانستند که در سال بعد می‌توانند قرارداد‌های خوبی ببندند یا خیر، پس ابهام آینده را ارزش گذاری کردند; به این معامله اختیار خرید (Call Option) می‌گوییم.

انواع قرارداد اختیار معامله

اختیار خرید

این نوع قرارداد اختیار معامله به خریدار این حق را می‌دهد که در زمان مشخص در ازای مبلغ تعیین شده مقدار مشخصی از یک دارایی را از فروشنده خریداری کند. و فروشنده نیز متعهد میشود که آن دارایی را به وی بفروشد.

اختیار فروش

این نوع قرارداد اختیار معامله به خریدار این حق را می‌دهد که در زمان مشخص در ازای مبلغ تعیین شده مقدار مشخصی از یک دارایی را به فروشنده بفروشد.

موقعیت های قرارداد اختیار معامله

بنابر آنچه که گفته شد میتوانیم بگوییم در اختیار معامله چهار موقعیت وجود دارد :

۱- خرید اختیار خرید

دارنده این موقعیت حق دارد مقدار مشخصی از دارایی مبنا را به قیمت مشخص در تاریخ سررسید که در مشخصات قرارداد می باشد ، خرید نماید.دارنده این موقعیت از افزایش قیمت ها تا تاریخ سررسید سود خواهد برد.یعنی زمانی که خریدار پیش بینی می کند قیمت دارایی پایه نسبت به قیمت اعمال در تاریخ سررسید بیشتر باشد.

۲- فروش اختیار خرید

فروشنده این اختیار متعهد است به فروش تعداد معینی از دارایی پایه در تاریخ سررسید و به قیمت مشخص به خریدار . دارندگان این موقعیت از کاهش قیمت ها سود خواهند برد . آن ها پیش بینی می کنند که قیمت سهام تا سررسید روند نزولی داشته و یا به قیمت اعمال برسد .یعنی قیمت دارایی در زمان سررسید به گونه ای باشد که احتمال رود خریدار اختیار خرید از اعمال اختیار خود صرف نظر کند. در این صورت سود آن به میزان فروش قرارداد اختیار معامله در تاریخ معامله اختیار می باشد.

سود و زیان خریدار و فروشنده اختیار خرید در شکل زیر نشان داده شده است.

۳-خرید اختیار فروش

خریدار این قرارداد حق دارد که تعداد مشخصی از دارایی را به قیمت مشخص در تاریخ سررسید به فروشنده اختیار ، بفروشد. در این حالت خریدار در صورتی سود خواهد برد که پیش بینی نماید ، قیمت دارایی پایه درتاریخ سررسید کمتر از قیمت اعمال باشد.

۴-فروش اختیار فروش

دارنده آن تعهد میکند که تعداد مشخصی از دارایی را در تاریخ سررسید و به مبلغ معین از خریدار این اختیار ، بخرد .سود دارنده این موقعیت زمانی است که پیش بینی نماید قیمت ها در تاریخ سررسید به حدی بالا رود و یا با قیمت اعمال مساوی شود که خریدار این موقعیت از اعمال اختیار خود صرف نظر نماید. در این صورت سود آن به میزان فروش قرارداد اختیار معامله در تاریخ معامله اختیار می باشد.

سود و زیان خریدار و فروشنده اختیار فروش در شکل زیر نشان داده شده است.

انواع سبک اعمال اختیار معامله

اختیار معامله اروپایی

در اختیار معامله اروپایی، خریدار در سررسید زمان مشخص شده می‌تواند از اختیار خود استفاده کند و قبل از سررسید نمی‌تواند. به عنوان مثال اگر قرارداد اختیار معامله یک ساله بسته شده باشد، خریدار در پایان یک سال می‌تواند حق اختیار خود را اعمال کند. قراردادهای اختیار معامله در ایران از نوع اختیار معامله اروپایی است.

اختیار معامله آمریکایی

در اختیار معامله امریکایی خریدار در طول زمان مشخص شده، اگر احساس کند که با استفاده از حق اختیار خود می‌تواند سود بیشتری به دست آورد، از اختیار خود استفاده می‌کند و نیاز نیست حتما زمان تعیین شده به پایان برسد.

سود و زیاد خریدار و فروشنده چگونه محاسبه می‌شود؟

در معاملات اختیار معامله با دو گروه خریداران (Holder) و فروشندگان (Writer) طرف هستیم. هر دو گروه می‌توانند اختیار خرید یا فروش را در اختیار داشته باشند.

همانطور که گفته شد، سود خریداران اختیار معامله (خرید دارایی یا فروش آن فرقی ندارد) نامحدود است، و میزان زیان همان مقدار مبلغی است که در ابتدا در برابر خرید حق اختیار پرداخت کرده اند.

سود فروشندگان اختیار معامله (فروش دارایی یا خرید آن فرقی ندارد) محدود است. در واقع همان میزانی است که در ابتدا در ازای اعطای حق اختیار از خریدار دریافت کرده اند، اما اگر نتوانند پیش بینی خوبی از آینده داشته باشند ممکن است متحمل ضرر بسیار زیادی شوند.

مزایای قراردادهای اختیار معامله

اهرم مالی :

قراردادهاي اختيار معامله اين فرصت را براي سرمايه گذاران فراهم ميكنند كه يك وضعيت را با نقدينگي كمتري مديريت كنند به عبارت ديگر اين ويژگي باعث مي شود سود يا زيان معاملات در يك دوره زماني نسبت به آورده مشتري - قيمت اختيار پرداخت شده توسط خريدار(دريافت شده توسط فروشنده) - چند برابر باشد.

براي روشن شدن موضوع مثالي را مطرح مي كنيم:

فرض كنيد سرمايهگذار با پرداخت 5000 ريال اختيار خريد، 10000سهم شركت ايران خودرو با قيمت توافقي3300ريال با سررسيد شش ماهه خريداري ميكند. با رشد گروه خودرويي فرض كنيد قيمت هر سهم ايران خودرو در سررسيد به 4000 ريال رسيده است. در اين صورت خريدار اختيار با اعمال اختيار خود مبلغ (7000000= 10000*(3300-4000))ريال سود در مقابل پرداخت5000 ريال دريافت ميكند و فروشنده اختيار با دريافت مبلغ 5000ريال متحمل زيان 7000000 ريالي ميشود.

کاهش ریسک :

با خرید قرارداد اختیار معامله یک دارایی پایه به جای دارایی ، ریسک کاهش می یابد و زیان شخص خریداربرابر با میزان مبلغی است که برای خرید اختیار معامله پرداخت می کند . در واقع از قراردادهای اختیار معامله به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک استفاده می شود که به سرمایه گذار اجازه می دهد تا ریسک خود را در مقابل نوسانات نامطلوب قیمت پوشش دهد .

کسب درآمد :

با فروش اختیار معامله سودی متفاوت از دیگران می توان کسب کرد یعنی سود خود را محدود به روند قیمت ها و سود هر سهم نمی کنیم. این سود همان مبلغ فروش اختیار در تاریخ معامله می باشد.

کسب سود از نوسانات قیمت بدون نیاز به داشتن دارایی پایه

استفاده از مزيت زماني جهت تصميمات آتي:

معامله قراردادهاي اختيار معامله به سرمايه گذار امكان ميدهد با پرداخت درصدي از قيمت سهم، جريان نقدي خريد يا فروش خود را ثابت كند و در زمان باقيمانده تا سررسيد، تصميم مناسب را اتخاذ نمايد.

متنوع سازي سبد سرمايه گذاري:

وجود اختيار معامله در سبد سرمايهگذاري به عنوان يك دارايي مشتقه، امكان متنوعسازي سبد را به سرمايهگذار ميدهد.

تفاوت عمده بین بازار اختیار معامله و بازار سهام:

مورد اول) اینکه شما در بازار اختیار معامله می توانید از ریزش های بازار هم کسب سود کنید! در بازار بورس شما از روندهای نزولی بازار نمی توانید کسب سود کنید. به عنوان یک معامله‌گر اگر پیش‌ بینی شما از روند بازار یک روند نزولی است نهایت کاری که می توانید انجام دهید این است که در قله قیمتی سهم خود را بفروشید و از زمین بازی خارج شوید اما در بازار اختیار معامله در بعضی پوزیشن ها و موقعیت‌ هایی که باز می کنید شما میتوانید از ریزش قیمتی یک سهم کسب سود کنید، این موضوع یکی از جذابیت های مهم بازار اختیار معامله نسبت بازار بورس است.

مورد دوم) وجود مسئله اهرم مالی است! در بازار بورس شما اگر قصد انجام معامله دارید در روز انجام معامله و لحظه خرید باید تمام مبلغ آن سهم را پرداخت کنید اما در بازار اختیار معامله اینگونه نیست شما به ازای پرداخت یک مبلغ جزئی می توانید حق خرید همان تعداد سهم را که قصد خریدش را در بازار بورس داشتید برای خود بگیرید و در تاریخ سررسید آن را اعمال کنید.

مورد سوم) دامنه نوسان در بازار اختیار معامله نامحدود است! برعکس بورس که دامنه نوسان آن ۱۰ درصد است ۵- تا ۵+ و این یک چالش و یک فرصت برای معامله گران را فراهم کرده است. خیلی از معامله‌گران از این که دامنه نوسان نامحدود است نگران اند و خیلی از معامله‌گران اتفاقاً استقبال می‌ کنند از این که دامنه نوسان نامحدود باشد. ما اینجا در بازار اختیار معامله به شما اثبات می کنیم که در بازار اختیار معامله اتفاقاً نه تنها دامنه نامحدود نوسان‌ گیری یک چالش نیست بلکه یک فرصت بسیار بینظیر را برای شما فراهم می کند تا بتوانید در یک روز سود های چند ده درصدی خوبی را از این بازار بگیرید.

مورد چهارم) در بازار اختیار معامله، سود و زیان به صورت نامتقارن است! در پوزیشن ها و موقعیت هایی که در بازار اختیار معامله می توانید باز کنید می توانید سود خود را نامحدود کنید اما ضرری که متحمل می شوید را بسیار محدود کنید و حتی میتوانید به کمک استراتژی های ترکیبی معاملاتی حتی همان ضرر جزئی معاملاتی خود را صفر کنید و به اصطلاح سهم خودتون یا قراردادهایی که قصد خرید آن را دارید بیمه کنید

ریسک های قرارداد قرارداد اختیار معامله (Option) اختیار معامله

نقدشوندگی بازار: ممکن است نماد مربوطه از حجم عرضه و تقاضای بالای برخوردار نباشد تا راحت تر بتوانیم موقعیت های خود را تعدیل کنیم.
زیان موقعیت فروش اختیار خرید و یا فروش ممکن است بیشتر از سرمایه اولیه آن باشد .

انواع قرارداد اختيار معامله از نظر وضعيت سود يا زيان كدامند؟

قراردادهای اختیار معامله از منظر سود یا زیان ممکن است در یکی از سه دسته زیر قرار بگیرند:

1- قرارداد اختیار معاملۀ بی‌تفاوت: At-The-Money (ATM)

قرارداد اختيار معامله اي است كه قيمت اعمال آن با قيمت پاياني سهم پايه در بازار نقدي برابر است

2- قرارداد اختیار معاملۀ در زیان: Out-of-The-Money (OTM)

در مورد قرارداد اختيار معاملة فروش، به هر قرارداد اختيار معاملة كه قيمت اعمال آن از قيمت پاياني سهم پايه در بازار نقدي كمتر است و در مورد قرارداد اختيار معاملة خريد، به هرقرارداد اختيار معامله كه قيمت اعمال آن از قيمت پاياني سهم پايه در بازار نقدي بيشتر است، گفته ميشود

3- قرارداد اختیار معاملۀ در سود: In-The-Money (ITM)

در مورد قرارداد اختيار معاملة فروش، به هر قرارداد اختيار معاملة كه قيمت اعمال آن از قيمت پاياني سهم پايه در بازار نقدي بيشتر است و در مورد قرارداد اختيار معاملة خريد، به هر قرارداد اختيار معاملة كه قيمت اعمال آن از قيمت پاياني سهم پايه در بازار نقدي كمتر است، گفته ميشود

قرارداد اختيار معامله چه تفاوت و تشابهي با قرارداد آتي دارد؟

قراردادهاي آتي و اختيار معاملات، با توجه به اينكه هر دو نوعي اهرم براي سفتهبازان ايجاد ميكنند، ابزارهاي مشــابهي به شمار ميروند. تفاوت مهمي كه بين اين دو ابزار وجود دارد، اين اســت كه در قراردادهاي آتي زيان بالقوه ســفتهباز در مقايســه با سود احتمالي آن بيشتر اســت. اما در اختيار معامله بدون توجه به اينكه ميزان كاهش قيمت دارايي پايه چقدر اســت، ضرر خريدار به طور ثابت و برابر با مبلغ پرداختي براي خريد اختيار ميباشد. ثانياً در قرارداد آتي طرفين متعهد به اجراي قرارداد هستند اما در قرارداد اختيار معامله، يك طرف متعهد و طرف ديگر داراي اختيار جهت اجراي قرارداد ميباشد.

قرارداد اختیار معامله در بورس چیست؟

اختیار معامله یا option یکی از پیچیده‌ترین مفاهیم بازار سرمایه است و نوعی ابزار مشتقه محسوب می‌شود که فعالان بازار سهام میتوانند آن را خرید و فروش کنند. اختیار معامله در واقع یک قرارداد است میان خریدار و فروشنده اوراق که خریدار با پرداخت مبلغی به فروشنده حق اجرای معامله ی مشخصی در آینده را برای خودش خریداری می‌کند. همانطور که گفته شد این مفهوم یکی از پیچیده‌ترین ابزار‌های بازار سرمایه است که در زندگی روزمره هم استفاده‌های فراوانی دارد که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.

یکی از ساده‌ترین مثال‌های قراردادهای اختیار معامله بیمه است که عامه مردم با آن آشنا هستند. در خرید بیمه (چه بیمه عمر باشد یا شخص ثالث و هر بیمه ی دیگری) خریدار با پرداخت مبلغ مشخصی در بازه‌های زمانی مشخص حق استفاده از خدمت خاصی در آینده را برای خود ذخیره می‌کند. در واقع ممکن است در آینده شخص تمایل به استفاده از آن خدمت را داشته باشد یا نداشته باشد.

اختیار معامله در زندگی روزمره

به طور مثال بیمه گزار (بیمه شونده یا در واقع خریدار بیمه) قرارداد بیمه‌ای با کارگزار بیمه (فروشنده بیمه) منعقد می‌کند و حق بیمه‌ای را به وی پرداخت می‌کند که در طول یک سال آینده از خدمت درمان آن بیمه استفاده کند. ممکن است در طول یک سال هیچ موردی پیش نیاد که خریدار از حق بیمه خود استفاده کند اما به محض اینکه تمایل به استفاده از این بیمه را داشت، کارگزار بیمه موظف است که هزینه دریافت آن خدمت را به بیمه گزار پرداخت کند زیرا در ازای دریافت حق بیمه متعهد شده بود.

البته مثال‌های دیگری نیز در زندگی روزمره وجود دارد که نمونه‌ای از قراردادهای اختیار معامله هستند مانند پرداخت حق پارکینگ، رزرو هتل و پیش خرید تورهای مسافرتی و. که بسیار با آنها سروکار داریم.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله قراردادی است بین خریدار و فروشنده که براساس آن خریدار قرارداد، حق (نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد. چنانچه از این تعریف پیداست، خریدار در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و برای خرید این حق مبلغ مشخصی را به فروشنده پرداخت می‌کند. فروشنده نیز در ازای دریافت این مبلغ متعهد می‌شود که هر زمان خریدار درخواست کند آن دارایی مشخص را به وی بفروشد یا از وی بخرد.

از آنجاییکه فروشنده در این قرارداد متعهد است بنابراین برای جلوگیری از امتناع وی از انجام قرارداد، وجه تضمینی را نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار می‌دهد.

بنا بر مطالبی که گفته شد اختیار معامله‌ها چهار مولفه مهم دارند که در هر قرار داد تعیین میشوند که شامل:

نوع قراداد اختیار معامله: ( اختیار خرید یا اختیار فروش) (Call or Put Options)

زمان سررسید (Expiration Date): به مدت زمانی گفته می‌شود که خریدار می‌تواند از حق اختیار خود استفاده کند.

قیمت اعمال (Strike Price): به قیمتی گفته می‌شود که در زمان سررسید، خرید یا فروش بر اساس آن صورت می‌گیرد.

قیمت اختیار (Premium): همان مبلغی است که در ابتدا خریدار بابت حق اختیار به فروشنده پرداخت می‌کند.

تاریخچه شکل گیری قرارداد‌های اختیار معامله

شاید بتوان گفت نخستین قرارداد‌های اختیار معامله را برای کشت زیتون و روغن کشی استفاده کرده‌اند. در آن زمان به دلیل تغییرات محیطی و آب و هوا تولید محصول زیتون هر ساله متغیر بود تولید‌کنندگان زیتون در یک سال سود بسیار خوبی کسب می‌کردند و سال بعد ضرر می‌دیدند.

تالس (فیلسوف یونانی) با صاحبان دستگاه‌های روغن کشی قرارداد جالبی بست. محصولات زیتون در فصل بهار برداشت می‌شدند، تالس در فصل زمستان در ازای پرداخت مبلغی، دستگاه‌های روغن کشی را برای فصل بهار با مبلغی که در زمان بستن قرارداد تعیین کردند، اجاره کرد با این شرط که اگر دستگاه‌ها را نخواستم مبلغ اجاره برای خود صاحبان دستگاهها باشد و تالس ادعایی بابت ان نداشته باشد.

سال بعد که زیتون‌ها بسیار زیاد بودند، تالس دستگاه‌ها را با همان مبلغ توافق شده اجاره کرد و دوباره آنها را با قیمت بالاتر در اختیار صاحبان دستگاه‌ها و سایر افراد قرار داد و از این راه سود زیادی به‌دست آورد.

در واقع در این معامله، یک اختیار مورد توافق قرار گرفت. تالس چون بهای اجاره را از پیش پرداخت کرده بود این اختیار را داشت که از دستگاه‌ها استفاده کند یا نکند، دقت کنید که الزام و تعهدی نداشت، صاحبان دستگاهها هم تعهد داده بودند که اگر تالس بخواهد از دستگاه‌ها استفاده کند باید با همان قیمت از قبل تعیین شده موافق باشند.

خب حالا این سوال پیش می‌آید که چرا صاحبان دستگاه‌ها با این معامله موافقت کردند؟

دلیل اصلی وجود ابهام در آینده کاری آنها بود. آنها نمی‌دانستند که در سال بعد می‌توانند قرارداد‌های خوبی ببندند یا خیر، پس ابهام آینده را ارزش‌گذاری کردند; به این معامله اختیار خرید (Call Option) می‌گوییم.

انواع قرارداد اختیار معامله

این نوع قرارداد اختیار معامله به خریدار این حق را می‌دهد که در زمان مشخص در ازای مبلغ تعیین شده مقدار مشخصی از یک دارایی را از فروشنده خریداری کند. و فروشنده نیز متعهد می‌شود که آن دارایی را به وی بفروشد.

این نوع قرارداد اختیار معامله به خریدار این حق را می‌دهد که در زمان مشخص در ازای مبلغ تعیین شده مقدار مشخصی از یک دارایی را به فروشنده بفروشد.

موقعیت‌های قرارداد اختیار معامله

بنابر آنچه که گفته شد میتوانیم بگوییم در اختیار معامله چهار موقعیت وجود دارد:

۱- خرید اختیار خرید

دارنده این موقعیت حق دارد مقدار مشخصی از دارایی مبنا را به قیمت مشخص در تاریخ سررسید که در مشخصات قرارداد است، خرید نماید.دارنده این موقعیت از افزایش قیمت‌ها تا تاریخ سررسید سود خواهد برد.یعنی زمانی که خریدار پیش‌بینی می‌کند قیمت دارایی پایه نسبت به قیمت اعمال در تاریخ سررسید بیشتر باشد.

۲- فروش اختیار خرید

فروشنده این اختیار متعهد است به فروش تعداد معینی از دارایی پایه در تاریخ سررسید و به قیمت مشخص به خریدار. دارندگان این موقعیت از کاهش قیمت‌ها سود خواهند برد. آنها پیش‌بینی می‌کنند که قیمت سهام تا سررسید روند نزولی داشته و یا به قیمت اعمال برسد.یعنی قیمت دارایی در زمان سررسید به گونه‌ای باشد که احتمال رود خریدار اختیار خرید از اعمال اختیار خود صرف نظر کند. در این صورت سود آن به میزان فروش قرارداد اختیار معامله در تاریخ معامله اختیار است.

نرخ سود و زیان خریدار و فروشنده اختیار خرید در شکل زیر نشان داده شده است.

۳-خرید اختیار فروش

خریدار این قرارداد حق دارد که تعداد مشخصی از دارایی را به قیمت مشخص در تاریخ سررسید به فروشنده اختیار، بفروشد. در این حالت خریدار در صورتی سود خواهد برد که پیش‌بینی نماید، قیمت دارایی پایه درتاریخ سررسید کمتر از قیمت اعمال باشد.

۴-فروش اختیار فروش

دارنده آن تعهد می‌کند که تعداد مشخصی از دارایی را در تاریخ سررسید و به مبلغ معین از خریدار این اختیار، بخرد.سود دارنده این موقعیت زمانی است که پیش‌بینی نماید قیمت‌ها در تاریخ سررسید به حدی بالا رود و یا با قیمت اعمال مساوی شود که خریدار این موقعیت از اعمال اختیار خود صرف نظر نماید. در این صورت سود آن به میزان فروش قرارداد اختیار معامله در تاریخ معامله اختیار است.

اختیار معامله چیست و چه کاربرد‌هایی دارد؟

اختیار معامله یکی از عباراتی است که در بازار‌های مالی به خصوص بازار سهام و آتی کالا کاربرد دارد؛ و در واقع سرمایه‌گذاران به عنوان یک گزینه برای کاهش ریسک معاملات و همچنین نوسان‌گیران با هدف کسب سود بیشتر از آن استفاده می‌کنند.

اختیار معامله یکی از عباراتی است که در بازارهای مالی به خصوص بازار سهام و آتی کالا کاربرد دارد؛ و در واقع سرمایه‌گذاران به عنوان یک گزینه برای کاهش ریسک معاملات و همچنین نوسان‌گیران با هدف کسب سود بیشتر از آن استفاده می‌کنند.

اما در حقیقت «اختیار معامله» یکی از روش‌های متداولی است که همه ما در زندگیمان بارها آن را به کار برده‌ایم، البته بدون اینکه با اصطلاح یا تعریف آن آشنا باشیم! مثلا هزینه یک پارکینگ خودرو روزی 20 هزار تومان است و شما آن را برای یک ماه اجاره و در همان ابتدا مبلغ 600 هزار تومان بابت 30 روز پرداخت می‌کنید؛ حال اختیار با شماست که کل 30 روز از آن جای پارک استفاده کرده یا فقط نیمی از ماه خودرو خود را در آن پارک کنید.

به هر حال صاحب پارکینگ مبلغی را بابت روزهایی که پارکینگ خالی بوده عودت نخواهد داد و از طرفی طی این 30 روز شما نگرانی بابت پارک خودرو نخواهید داشت و در هر ساعتی از روز می‌توانید خودرو خود را وارد پارکینگ کرده یا از آن خارج کنید. این نوع قرارداد قرارداد اختیار معامله (Option) را اصطلاحا «اختیار معامله» می‌گویند.

در ادامه با تعریف اختیار معامله در بازارهای مالی، کاربرد آن و همچنین مزایا و معایب این روش آشنا خواهیم شد.

تعریف اختیار معامله و کاربرد آن

اختیار معامله یا Option یک ابزار مشتقه در بازارهای مالی است و قراردادهای آن به دو نوع: اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option) تقسیم می‌شوند؛ و همانطور که از نام آنها پیداست اختیار خرید یا اختیار فروش یک دارایی مشخص، از طرف فروشنده قرارداد به خریدار قرارداد اعطا می‌شود.

حتما می‌دانید که هر قراردادی شامل تعدادی مفاد غیرقابل حذف و همچنین شروطی است که دو طرف برای تضمین سود خود به درج و ثبت آنها می‌پردازند. قراردادهای اختیار معامله هم دارای چهار اصل غیر قابل حذف و دو سبک اروپایی و آمریکایی هستد.

در قرارداد اختیار معامله به سبک اروپایی، طرف خریدار تنها در زمان سررسید می‌تواند از اختیار خود استفاده کند، اما در قرارداد اختیار معامله آمریکایی، خریدار تا قبل از سررسید، هر زمانی که بخواهد می‌تواند از اختیار خود استفاده ‌کند و در واقع در سبک آمریکایی احتمال کسب سود بیشتر است و محبوبیت بالاتری دارد.

چهار اصل قرارداد اختیار معامله به شرح زیر است:

• نوع اختیار؛ اختیار خرید یا اختیار فروش (Call or Put Options)
• زمان سررسید؛ مدت زمانی که طی آن فرد می‌تواند از اختیار خود استفاده کند. (Expiration Date)
• قیمت اعمال؛ قیمتی که در قرارداد ذکر و خرید یا فروش با آن قیمت تضمین می‌شود. (Strike Price)
• قیمت خرید اختیار؛ مبلغی که در ابتدای معامله توسط خریدار به فروشنده پرداخت می‌شود. (Premium)

حال این دو سبک و چهار اصل ذکر شده را با ذکر مثالی توضیح می‌دهیم:

قیمت سهم X در حال حاضر 2000 تومان است و شما 1000 سهم تهیه می‌کنید (یعنی 2 میلیون تومان پرداخت کرده‌اید). پیش‌بینی می‌شود که طی 6 ماه آینده قیمت آن تا 4000 هزار تومان رشد کند، اما اطمینانی در اینباره وجود ندارد.

حال یک اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش همان سهام (با سررسید 6 ماه دیگر و قیمت تضمینی 4000 تومان) منتشر می‌شود. هر برگ این قرارداد شامل 1000 سهم است و شما بابت خرید آن 100هزار تومان پرداخت کرده‌اید.

به عبارتی شما 100 هزار تومان پرداخت و در ازای آن یک قرارداد از شخصی دریافت می‌کنید که طی آن، فروشنده تضمین می‌کند 6 ماه دیگر سهم X را با قیمت 4000 تومان از شما بخرد، حال ممکن است در آن زمان قیمت سهم در بازار بیشتر یا کمتر از 4000 تومان باشد. در هر حال فرقی نمی‌کند، چون طی قرارداد شخص ملزم به پرداخت 4000 تومان بابت هر سهم است.

اما در این مرحله اختیار با شماست، اگر در 6 ماه آینده قیمت تا بیش از 4000 تومان رشد کند (مثلا 4200 تومان)، در این صورت شما با فروش سهام با قیمت 4000 تومان به آن فرد متضرر خواهید شد، پس از اختیار خود صرف نظر میکنید و به عبارتی قرارداد باطل خواهد شد. در این حالت 100 هزار تومانی که بابت قرارداد پرداخت کرده‌اید از بین می‌رود اما به هر حال می‌توانید 1000 سهمی که داشتید را با قیمت بالاتری در بازار بفروشید.

اما اگر پس از 6 ماه قیمت سهم در بازار کمتر از 4000 تومان باشد (مثلا 3700 تومان)، شما می‌توانید از اختیار خود استفاده کنید و سهامتان را با قیمت 4000 تومان به فرد مذکور بفروشید؛ در این سناریو شما سود قابل توجهی خواهید می‌برید و طرف دیگر قرارداد متضرر می‌شود.

در این مثال اگر در قرارداد ذکر شود که امکان فروش تنها پس از 6 ماه ممکن است و در این مدت هرچه‌قدر سهام نوسان داشته باشد، دارنده قرارداد اختیاری در استفاده از حق خود ندارد و تنها می‌تواند در زمان سررسید آن را بفروشد، سبک قرارداد اروپایی است.

اما اگر قرارداد فاقد چنین شرطی باشد و دارنده آن طی 6 ماه هر زمانی که حس کند سهمش به بالاترین قیمت ممکن رسیده است بتواند سهام خود را بفروشد، سبک اختیار معامله آمریکایی است. با این وجود احتمالا متوجه دلیل محبوبیت سبک آمریکایی شده‌اید.

در مثال بالا، «نوع اختیار» Put Option یا اختیار فروش است؛ «زمان سررسید» 6 ماه تعیین شده، «قیمت اعمال» 4000 تومان و «قیمت خرید اختیار» 100 هزار تومان است. دقت کنید قیمت خرید اختیار چیزی شبیه مبلغی است که برای عقد قرارداد پرداخت می‌شود. حال اگر سبک قرارداد اروپایی باشد این مبلغ پایین‌تر و اگر سبک آمریکایی باشد قیمت بالاتر خواهد بود.

مزایا و معایب قرارداد اختیار معامله

در قراردادهای اختیار معامله هر دو طرف با هدف کسب سود بیشتر و کاهش ریسک دست به چنین اقدامی می‌زنند؛ یک طرف قرارداد از تاریخ سررسید استفاده کرده و به اصطلاح برای خود زمان می‌خرد تا بتواند در بهترین فرصت ممکن سهمش را بفروشد و سود خوبی کسب کند. طرف دیگر معامله که از آینده بازار مطمئن نیست سعی می‌کند با ثبت «قیمت اعمال» پایین‌تر یا بالاتر (بسته به نوع قرارداد)، از طریق «قیمت خرید اختیار» کسب سود کند.

در واقع قرارداد اختیار معامله صرفا به عنوان یک مزیت (option) به خصوص در بازار آتی کالا به حساب می‌آید؛ و شاید تنها مشکل آن را بتوان «امکان ایجاد نوسان در بازار» در نظر گرفت. همانطور که در قبل ذکر شد، در سبک آمریکایی یک طرف قرارداد می‌توانست از نوسان بازار استفاده کند و در بهترین زمان سهامش را بفروشد؛ این کار به خودی‌ خود اشکالی ندارد؛ اما گاهی نوسان‌گیران با ایجاد حباب و قیمت غیرواقعی در بازار سهمشان را با قیمتی بیش از ارزش واقعی‌اش می‌فروشند و پس از بازگشتن قیمت به حد واقعی، طرف دیگر متضرر خواهد شد.

سخن آخر

اگر چه ممکن است شما به عنوان یک سرمایه‌گذار تازه‌وارد با نقدینگی کمتر، جذب این نوع قراردادها شوید و تصور کنید که با پرداخت مبلغ کمی در این لحظه، سود خوبی در آینده کسب خواهید کرد و حتی در صورت متضرر شدن تنها مبلغ «قیمت خرید اختیار» را از دست می‌دهید؛ اما در حقیقت این قراردادها بر پایه پیش‌بینی آینده بازار و توسط تحلیل‌گران حرفه‌ای پدید آمده‌اند و سرمایه‌گذاری در آنها چنان که به نظر می‌آید ساده نخواهد بود.

بهترین زمان برای استفاده از قرارداد اختیار معامله ، وقتی است که شما به درک خوبی از بازار بورس رسیده و همچنین روش‌های تحلیلی را آموخته باشید و بتوانید خودتان بدون تکیه بر شایعات و سیگنال‌ها، آینده سهمی را پیش‌بینی کنید. ما در آگاه اینوست به شما کمک میکنیم گامی مطمئن در جهت مدیریت دارایی های خود بردارید.

معاملات آپشن یا اختیار معامله به زبان ساده

اگر به دنبال این هستید که از سرمایه‌گذاری در سهام، صندوق‌های مشترک یا اوراق بدهی در سبد سهام فراتر بروید، معاملات آپشن یا همان اختیار معامله می‌توانند گزینه مناسبی برای شما باشد.

معاملات آپشن گزینه‌های متنوعی را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهند این در حالی است که سرمایه‌گذاری در اختیار معامله، ریسک بالایی دارد اما در عین حال هم می‌تواند سودآور باشد.

شاید شنیده باشید که می‌گویند، شروع سرمایه‌گذاری با اختیار معامله کاری دشوار است یا فقط برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای است. اما واقعیت این است که معاملات آپشن نوعی سرمایه‌گذاری است که تقریبا هر سرمایه‌گذار با کسب دانش مناسب می‌تواند آن را امتحان کند.

آیا علاقه‌مند هستید که در معاملات خرید و فروش آپشن شرکت کنید؟ در این مقاله از کارگزاری حافظ مروری بر معاملات آپشن خواهیم داشت و قرارداد اختیار معامله (Option) به اصل این روش چند منظوره برای سرمایه‌گذاری می‌پردازیم.

تاریخچه معاملات آپشن یا اختیار معامله در دنیا

گفته می‌شود قرارداد معاملات آپشن از قرن‌ها پیش در یونان بوستان بوده و حتی تاریخ حکایت از این دارد که اولین کسی که از آپشن استفاده کرده، فیلسوف یونانی تالس بوده است.

بورس اختیار معامله شیکاگو که یکی از مهمترین بورس‌های اختیار معامله دنیاست هم در سال 1973 تاسیس شده است.

معاملات آپشن چیست؟

معاملات آپشن می‌تواند پیچیده‌تر از آن‌چه که هست به نظر برسد. اگر به دنبال تعریف معاملات آپشن به زبان ساده هستید، شاید بتوان تعریف ساده معاملات آپشن را چیزی شبیه به این دانست:

معاملات آپشن یا معاملات اختیار معامله ابزاری است که به شما حق خرید یا فروش اوراق بهادار خاص را در یک تاریخ خاص و با قیمت مشخص می‌دهد.

به عبارتی، اختیار معامله قراردادی است که به دارایی زیربنایی دیگری مثل سهام یا اوراق بهادار دیگر وابسته است. قراردادهای اختیار معامله برای یک بازه زمانی مشخص که می‌تواند به اندازه یک روز یا چند ماه باشد، مناسب است.

هنگام خرید یک اختیار معامله، شما حق دارید دارایی پایه را معامله کنید، اما موظف به انجام آن نیستید.

اگر شما سرمایه‌گذاری هستید که خودتان به صورت شخصی در معاملات آپشن دقیق می‌شوید و بر تصمیمات و معاملات تجاری خود کاملا کنترل دارید، دقت داشته باشید در معاملات آپشن این بدان معنا نیست که شما تنها هستید.

در بسیاری از جوامع معامله‌گران را گرد هم می‌آورند تا درباره موضوعاتی مانند چشم‌انداز فعلی بازار و استراتژی‌های معاملات آپشن بحث کنند.

انواع مختلف معاملات آپشن

برای تشکیل پایگاه دانش خود در اختیار معامله، ابتدا باید با انواع مختلف آپشن‌هایی که می‌توانید معامله کنید آشنا شوید. دو دسته اساسی از معاملات آپشن برای انتخاب عبارتند از اختیار خرید و اختیار فروش.

اختیار خرید (Call) چیست؟

اختیار خرید یا Call Option این حق را به شما می‌دهد که در مدت زمان معینی یک اوراق بهادار اساسی را با قیمت تعیین شده خریداری کنید. به قیمتی که پرداخت می‌کنید قیمت اعمال یا Strike Price می‌گویند. در این معاملات، تاریخ پایان اعمال اختیار خرید هم تاریخ انقضا نامیده می‌شود.

اختیار خرید می‌تواند به سبک آمریکایی یا اروپایی باشد. با گزینه‌های سبک آمریکایی می‌توانید دارایی اصلی را در هر زمان تا تاریخ انقضا خریداری کنید. اما گزینه‌های سبک اروپایی فقط به شما امکان می‌دهد دارایی را در تاریخ انقضا خریداری کنید.

اختیار فروش (put) چیست؟

اختیار فروش یا Put Option نقطه مقابل اختیار خرید است. در این معامله به جای داشتن حق خرید اوراق بهادار، یک حق فروش به شما تعقلق می‌گیرید که بتوانید آن را با قیمت اعمال تعیین شده بفروشید.

قراردادهای اختیار فروش نیز تاریخ انقضا دارند. همان قواعد سبک (یعنی آمریکایی یا اروپایی) برای زمانی که می‌توانید آنها را اعمال کنید، در این قراردادها هم اعمال می‌شود.

معاملات آپشن چگونه کار می‌کند؟

معاملات آپشن کاری است که می‌توانید از طریق یک حساب کارگزاری آنلاین انجام دهید. در نحوه معاملات اختیار معامله، در ادامه چند نکته مهم که باید بدانید بیان می‌شود.

قبل از معامله، چند نکته را باید در نظر بگیرید که عبارتند از:

• چقدر می‌خواهید سرمایه‌گذاری کنید؟
• برای چه بازه زمانی می‌خواهید سرمایه‌گذاری کنید؟
• تغییرات قیمت پیش‌بینی شده برای دارایی پایه چقدر است؟

اگر فکر می‌کنید قیمت دارایی اصلی قبل از تاریخ انقضا کاهش می‌یابد، فروش اختیار خرید می‌تواند منطقی باشد و برعکس. گزینه‌های مبتنی بر سهام، که بیشتر به عنوان «اختیار سهام» شناخته می‌شوند، معمولا یک پیشرو طبیعی برای معامله‌گران تازه وارد در معاملات اختیار است.

نحوه تعیین قیمت آپشن‌ها

قیمت آپشن را می‌توان با استفاده از مدل‌های مختلف محاسبه کرد. اما در اصل، قیمت معاملات آپشن بر دو چیز استوار است: ارزش ذاتی و ارزش زمانی.

ارزش ذاتی یک آپشن نشان‌دهنده پتانسیل سود آن بر اساس تفاوت بین قیمت اعمال و قیمت فعلی دارایی است، از ارزش زمانی برای سنجش چگونگی تاثیر نوسانات بر قیمت دارایی اساسی تا تاریخ انقضا استفاده می‌شود.

قیمت سهام، قیمت اعمال و تاریخ انقضا همه می‌توانند در قیمت‌گذاری آپشن‌ها موثر باشند. قیمت سهام و قیمت اعمال بر ارزش ذاتی تاثیر می‌گذارد، این در حالی است که تاریخ انقضا می‌تواند بر ارزش زمانی تاثیر بگذارد.

مزایا و خطرات معاملات آپشن

مانند سایر استراتژی‌های سرمایه‌گذاری، معاملات آپشن دارای مزایا و معایبی است و درک این مزایا و خطرات احتمالی برای جلوگیری از اشتباهات پرهزینه بسیار مهم است.

از نظر مزایا، معاملات آپشن می‌تواند انعطاف‌پذیری و نقدشوندگی داشته باشند. در مقایسه با سایر گزینه‌های سرمایه‌گذاری، در اختیار معامله ممکن است بتوانید با مقادیر کمتری هم سرمایه‌گذاری کنید.

از اختیار معامله می‌توان برای ایجاد حفاظت در برابر خطرات منفی و ایجاد تنوع در مجموعه سرمایه‌گذاری خود هم استفاده کنید و یک معامله‌گر گزینه‌های هوشمند می‌تواند بازده قابل توجهی را برای خود ایجاد کند.

از سوی دیگر، اختیار معامله می‌تواند بسیار خطرناک‌تر از خرید سهام، ETF یا اوراق قرضه باشد. پیش‌بینی تغییرات قیمت سهام می‌تواند مشکل باشد و اگر تحلیل شما درباره یک اوراق بهادار خاص اشتباه باشد، معاملات اختیار معامله می‌تواند شما را در معرض ضررهای جدی قرار دهد. به همین دلیل، مهم است که در نظر بگیرید که چگونه اختیار معامله را با اهداف کلی خود و تحمل ریسکتان مطابقت دهید.

نماد اختیار معامله در بورس

نماد اختیار معامله خرید در بورس حرف «ض» و نماد اختیار معامله فروش حرف «ط» می‌باشد که به ابتدای بخشی از نماد شرکت‌هایی که امکان اختیار خرید معامله دارند اضافه می‌شود.

از دی ماه 1395، اختیار معامله خرید صرفا برای شرکت‌های فولاد مبارکه اصفهان، ایران خودرو و شرکت صنایع مس ایران در نظر گرفته شد و اکنون امکان خرید اختیار معامله این سه شرکت وجود دارد.

اگر به نماد اختیار معامله خرید این سه شرکت دقت کنید در کنار نام نماد قیمت اعمال و تاریخ اعمال هم قرار دارد. از جمله نکات مهم در معاملات اختیار خرید این است که دامنه نوسان ندارند و اکنون اختیار خرید هر سهام شامل 10 هزار سهم در تاریخ اعمال می‌شود.

امکان انجام معاملات آپشن در کارگزاری حافظ

کارگزاری حافظ در طی سالیان فعالیتش همواره تلاش کرده، سبد خدمات کاملی در اختیار علاقه‌مندان به بازار سرمایه قرار دهد. در حال حاضر امکان انجام معاملات اختیار معامله سهام، شاخص سهام، اختیار معامله کالایی و قراردادهای آتی در کارگزاری حافظ فراهم شده است. برای آغاز معامله‌گری کافی است به یادداشت آموزش دریافت کد معاملات آپشن مراجعه کنید.

نتیجه گیری

معاملات آپشن یا اختیار معامله به صاحبان آنها اجازه می‌دهد تا تعداد مشخصی از سهام یک شرکت اصلی را با قیمت خاصی در تاریخ معینی بخرند یا بفروشند.

همان‌طور که گفته شده مزیت اصلی معاملات آپشن این است که به معامله‌گران حق خرید یا فروش سهام را برای کسری از قیمت بازار خود می‌دهد و این واقعیت که یک اختیار معامله شما را ملزم به معامله دارایی اصلی نمی‌کند بدین معناست که شما می‌توانید تنها در شرایط مطلوب بازار خرید یا فروش داشته باشید.

البته، معاملات آپشن بدون خطر و ریسک نیست به همین دلیل است که صرفا برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران باتجربه‌تر مناسب هستند چون اساسا انجام اختیار معامله معمولا به تحقیق و استفاده دقیق از استراتژی ریسک احتیاج دارند.

با این حال، اگر ملاحظات لازم صورت گیرد، قراردادهای آپشن می‌توانند وسیله‌ای بسیار موثر برای سودآوری از افزایش یا کاهش قیمت دارایی باشند. فقط همیشه آماده باشید تا حرکات سهام اختیاری خود را زیر نظر داشته باشید و در استفاده از آنها منضبط باشید.

اختیار معامله چیست؟

امروز می خواهیم با یکی از ابزارهای قدرتمند کنترل ریسک در بورس تهران اشنا شویم که با شناخت و به کارگیری آن ها ،نه تنها می توانید ریسک معاملات خود را تا حد زیادی کاهش دهید بلکه با استفاده از آن ها سودهای بسیار جذابی در انتظار شماست.

نقاط ضعف بازار سرمایه

یکی از ضعف های بورس ایران طی سال های اخیر یکطرفه بودن آن بود اما در حال حاضر با استفاده از ابزار های مشتقه نه تنها از رشد قیمت سهام خود بلکه از ریزش آن هم می توانید سود کسب کنید، همچنین محدودیت دامنه نوسان نیز یکی دیگر از ضعف های بورس است که این نیز با استفاده از این ابزارها رفع شد و همه این عوامل در کنار هم بر جذابیت استفاده از این ابزارهای مشتقه افزوده است.

بازار مشتقات

بازار مشتقات شامل ابزار های مشتقه متنوعی است. ابتدا به این مساله اشاره کنیم که چرا نام این ابزارها را مشتقه گوییم. وقتی میگوییم ابزار مشتقه منظورمان ابزاری است که ارزش آن از دارایی پایه دیگری مانند سهام، مشتق (ناشی) شده است و این ابزارها به خودی خود ارزشی ندارند.

حال می خواهیم راجع به یکی از ابزارهای مشتقه که اختیار معامله نام دارد صحبت کنیم و اینکه ببینیم این ابزار چیست و چه کاربردی دارد؟

قرارداد اختیار معامله یا قرارداد آپشن

اختیار معامله زیرمجموعه ای از ابزار های مشتقه است .به عبارتی قرارداد آپشن یا اختیار معامله قرارداد اختیار معامله (Option) قرارداد هایی هستند که بر روی یک دارایی دیگر تعریف می شوند و ارزش آن ها ناشی از دارایی پایه است. به این نکته نیز توجه داشته باشید منظورمان از دارایی پایه در این مقاله همان سهام شرکت هاست.

اختیار معامله، دارایی نیست که بتوان آن را مانند سهام به مدت طولانی نگه داری کرد بلکه قرارداد هایی هستند که سررسیدی مشخص دارند و بعد از رسیدن به آن زمان، کاربردی ندارند.

به طور کلی اختیار معامله به دو گروه اختیار خرید (call option) و اختیار فروش (put option) تقسیم می شوند که شما می توانید در قبال هر کدام از این قراردادها دو پوزیشن داشته باشید به عبارتی هم به عنوان خریدار آن ها و هم به عنوان فروشنده آن ها ظاهر شوید.

تفاوت اختیار معامله اروپایی و امریکایی

قبل از بررسی به انواع پوزیشن در اپشن این نکته را در نظر داشته باشید نحوه اعمال اختیارمعامله به دو گروه اروپایی و امریکایی صورت می گیرد:

• منظور از اختیار معامله اروپایی قراردادی است که فقط در روز سررسید امکان اعمال آن وجود دارد
• اختیار معامله امریکایی برخلاف مدل اروپایی آن در هر زمانی تا سررسید امکان اعمال آن وجود دارد.

دقت کنید زمان اعمال قرارداد ها ارتباطی به معامله و خرید و فروش آن ها ندارد، به عبارتی شما می توانید هر دو نوع اختیار معامله امریکایی و اروپایی را تا تاریخ سررسید شان مورد معامله قرار دهید و تنها تفاوت آن ها در روز اعمال آن هاست به این صورت که در مدل اروپایی فقط در تاریخ سررسید امکان اعمال وجود دارد اما در مدل امریکایی هر روزی که بخواهید می توانید قرارداد خود را اعمال کنید که قراردادهای ایران از جنس قراردادهای اروپایی است.

منظور از سررسید در اختیار معامله چیست ؟

اگر بخواهیم به زبان ساده توضیح دهیم قراردادها به دو گروه تقسیم می شوند، گروه اول اوراق بهاداری مانند سهام هستند که شما به ازای هر سهم، مبلغی را پرداخت می کنید و از آن به بعد مالک آن سهم خواهید بود، گروه دوم قرارداد هایی هستند که در اینده اتفاق می افتند مثلا فرض کنید شما یک اپارتمانی را پیش خرید می کنید به این صورت که هم اکنون مبلغی را پرداخت می کنید اما اپارتمان را در اینده تحویل می گیرید این سبک از قراردادها مربوط به اینده هستند به این معنی که در حال حاضر این دارایی وجود ندارد و در اینده قرار است مورد معامله قرار گیرد.

اوراق اختیار نیز از جمله دارایی هایی هستند که در اینده مورد معامله قرار می گیرند، که منظورمان از اینده همان سررسید تعیین شده است.

به عبارتی تاریخ سررسید تاریخی است که قرارداد در آن اعمال می شود یعنی اگر خریدار این قرارداد ها باشیم می توانیم در آن تاریخ با پرداخت پولی تحت عنوان قیمت اعمال، برای دریافت سهام خود اقدام کنیم. پس انچه که برای ما در اینجا حائز اهمیت است دو فاکتور قیمت اعمال و تاریخ سررسید است.

به تصویر زیر توجه کنید:

اختیار خرید (call option)

اختیار خرید قراردادی است که خریدار آن این اختیار را دارد در یک تاریخ مشخص و در یک قیمت مشخص تعدادی سهم مشخص را خریداری کند. به عبارتی فرض کنید شما مبلغی را پرداخت می کنید و در ازای آن حق خرید یک دارایی را در زمانی مشخص و در یک قیمت مشخص به دست می اورید که قرارداد اختیار معامله (Option) اختیار دارید از این حق خود در روز سررسید استفاده کنید یا نکنید.

نکات مهم در کال آپشن

به طور کلی در رابطه با هر قرارداد 2 گروه وجود دارد، خریداران و فروشندگان، همیشه خریدارها ریسک مشخصی دارند زیرا یک مبلغ مشخصی پرداخت می کنند اما فروشندگان ریسک باز دارند.

نکته ای دیگری که در بازار ایران باید به آن توجه داشته باشید آن است که اندازه هر قرارداد اختیار معامله معادل 1000 سهم است.

در سایت tsetmc.com نمادهایی که با ض شروع می شوند نمایش دهنده اختیار خرید هستند مثل ضخود و یا ضملی .به تصویر زیر دقت کنید.

نماد اختیار خرید خودرو در سررسید 7 اردیبهشت سال جاری در قیمت توافقی1400 ریال را در این تصویر می بینید.

منظور از موقعیت باز چیست ؟

فرض کنید امروز اولین روزی است که یک قرارداد اختیار خرید باز می شود و هنوز کسی در این قرارداد وارد معامله نشده است فرض کنید فردی ده عدد از این قرارداد را می خرد و فرد مقابل نیز ده عدد از آن را می فروشد در این حالت تعداد قراردادهای باز ده عدد است .حال اگر همین فرد به همین میزان قرارداد فروش بخرد به اصطلاح وارد پوزیشن معکوس شده است و به عبارتی قرارداد خود را بسته و از آن خارج شده است.

نحوه بستن قرارداد

به این نکته توجه داشته باشید به ازای هر موقعیت خرید یک موقعیت فروش نیز وجود دارد، با گرفتن پوزیشن معکوس نه تنها بر تعداد قراردادهای باز افزوده نمی شود بلکه از تعداد آن ها کم می شود.

در مثال بالا تعداد قرارداد های باز 86521 است و هرچه این رقم بالاتر باشد به معنای بالا بودن حجم معاملات و در نتیجه نقدینگی بالایی این قرارداد هاست و هرچه به زمان سررسید نزدیک می شویم از تعداد قراردادهای باز کمتر می شود زیرا افرادی که در سود و یا زیان هستند سعی می کنند قرارداد خود را ببندند.

اگر در تصویر بالا به قیمت مجاز توجه کنید از 1 تا 100،000 را می بینید که به معنای بدون دامنه نوسان بودن این ابزار است.

مثال اختیار خرید

حال برای درک بهتر این مفهوم به مثال زیر توجه کنید:

مثلا اگر شما با پرداخت مبلغی مشخص، اختیار خرید خودرو را با نماد ضخود (1400- 7/2/1401 ) خریداری کنید یعنی شما این حق را دارید که در تاریخ هفتم اردیبهشت 1000 عدد سهم خودرو را در قیمت 1400 ریال از فروشنده بخرید، خواه این سهم در روز سررسید، گران تر یا ارزان تر معامله شود.

به این نکته توجه داشته باشید که خریدار اختیار خرید این حق را دارد که از اختیار خود استفاده کند یا نکند، به این دلیل که با پرداخت مبلغ مشخصی که پریمیوم نام دارد این حق را خریده است و در مقابل فروشنده با گرفتن این مبلغ متعهد می شود که در صورت درخواست خریدار معامله را انجام دهد. پس دقت کنید اختیار داشتن فقط مختص خریدار قرارداد است

در ادامه مثال بالا، در روز سررسید 3 حالت ممکن است پیش بیاید:

حالت اول: در روز سررسید قیمت سهام بیش از قیمت توافق شده در قرارداد باشد، مثلا 1500 ریال

به طور کلی فردی که قصد خرید اختیار خرید را دارد انتظار دارد بازار در اینده روندی صعودی داشته باشد پس زمانی که در روز سررسید ، قیمت سهام در بازار بالاتر از قیمت توافق شده در قرارداد باشد فرد از حق اختیار خود استفاده می کند و معامله را انجام می دهد و سهامی را که افراد در حالت عادی در بازار 1500 معامله می کنند این فرد اختیار دارد از فروشنده به قیمت 1400 ریال بخرد و به نوعی با این کار ریسک خود را در برابر نوسانات قیمت کاهش داده است

حالت دوم: در روز سررسید قیمت سهام کمتر از قیمت توافق شده در قرارداد باشد، مثلا 1300 ریال.

در این حالت چون قیمت سهام در بازار پایین تر از قیمت توافق شده در قرارداد است، فردی که دارنده حق اختیار خرید است، اختیار دارد که پای معامله نرود و از آن صرف نظر کند زیرا اگر قصد خرید سهام را داشته باشد، همان سهم را می تواند در بازار به قیمتی ارزان تر بخرد .در این صورت زیان خریدار تنها به اندازه مبلغی است که بابت گرفتن حق اختیار(پریمیوم) پرداخت کرده بود.

حالت سوم: زمانی است که قیمت سهم در بازار برابر با قیمت توافق شده در سررسید است.

در این صورت دارنده اختیار خرید نسبت به انجام و یا عدم انجام معامله در روز سررسید بی تفاوت است زیرا فرقی ندارد سهم را از بازار خریداری کند یا اینکه از حق اختیار خود در روز سررسید استفاده کند. در این صورت نیز ضرر این قرارداد به اندازه پریمیوم است .

نکته ای که باید به آن توجه کنید آن است که همیشه ریسک خریدار اختیار خرید محدود به پریمیوم است اما سود آن می تواند تا بی نهایت باشد .

مثالی دیگر از اختیار خرید

اگر سرمایه شما 700 میلیون تومان است و شما قصد خرید یک میلیون سهم فملی را داشته باشید می توانید به جای خرید این سهم، اختیار خرید ان را خریداری کنید در این صورت به جای درگیر کردن کل پول خود، بخشی از آن را استفاده کردید که یکی از مزایای این روش جلوگیری از خواب سرمایه و پوشش ریسک است، به تصویر زیر توجه کنید: