تاجر کیست و انواع آن

تاجر کیست؟

همه ی ما اسم تاجر را شنیده ایم اما از نظر قانون تجارت تاجر کیست؟ و تجارت چیست؟ وظایف تجار چیست؟.

تعریف تاجر:

طبق ماده ی نخست قانون تجارت تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجاری قرار بدهد که این تعریف هم اشخاص حقیقی را شامل می شود و هم اشخاص حقوقی .

بنابراین تاجر فقط به یک شخص حقیقی گفته نمی شود، بلکه به اشخاص حقوقی نیز می توان عنوان تاجر را اطلاق کرد . این دسته بندی باعث به وجود آمدن انواع تاجر می شود : تاجر حقیقی و تاجر حقوقی .

طبق تعریف ماده نخست قانون تجارت تاجر دو ویزگی اصلی دارد اولا تاجر کسی این که معاملات تجاری را به عنوان شغل عادی خود انتخاب کرده است ثانیا تاجر باید انجام معاملات تجاری را شغل عادی خود قرار دهد.

با عنایت به ماده ۲ قانون تجارت اعمال تجاری ذاتی به شرح ذیل می باشند:

خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره اعم از اینکه تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد .

تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب یا هوایی به هر نحوی که باشد.

هر قسم عملیات دلالی یا حق العمل کاری و یا عاملی و همچنین تصدی به هر نوع تاسیساتی که برای انجام بعضی امور ایجاد می شود از قبیل تسهیل معاملات ملکی یا پیدا کردن خدمه یا تهیه و رسانیدن ملزومات و غیره.

تاسیس و به کار تاجر کیست و انواع آن انداختن هر قسم کارخانه مشروط بر اینکه برای رفع حوائج شخصی نباشد.

تصدی به عملیات حراجی

تصدی به هر قسم نمایشگاه های عمومی

هر قسم عملیات صرافی و بانکی

معاملات برواتی اعم از اینکه بین تاجر یا غیر تاجر باشد.

عملیات بیمه بحری و غیر بحری

کشتی سازی و خرید و فروش کشتی و کشتیرانی داخلی یا خارجی و معاملات راجع به آنها.

نحوه ی احراز تاجر بودن

احراز تاجر بودن یا نبودن یک شخص اساسا با دادگاه است .

هیچ دلیلی که به طور قطع دلالت بر تاجر بودن شخصی کند وجود ندارد و تمام ادله ای که در حقوق تجارت در این باب وجود دارد ظنی الدلاله و موردی می باشند مثلا :

۱ . داشتن دفتر تجارتی

۲ . ثبت نام تاجر در دفتر ثبت تجارتی

۳ . استفاده از اسناد تجارتی مانند برات و سفته و چک

۴ . داشتن پروانه ی بازرگانی

۵ . گردش سرمایه ی بالا

۶ . داشتن برگ تشخیص مالیات مشاغل

۷ . داشتن سایر اوراق و اسناد

۸ . اقرار فرد مبنی بر تاجر بودن خود

تاجر می تواند اقرار به انجام دادن تجارت نماید اما در این صورت تاجر بودن وی منوط به احراز شرایط از جانب قاضی است .

۹ . شهادت دیگر بر اشتغال شخص به تجارت

ترتیب اثر دادن به شهادت دیگران مبنی بر این که شخصی به تجارت مبادرت ورزیده است در هر حال منوط به اقناع وجدانی قاضی و براورده شدن سایر مقتضیات و مفقود بودن برخی موانع می باشد زیرا ممکن است شخص مذکور آن فعالیت را به نام و حساب دیگری انجام داده باشد و شاهد صرفا ناظر امر مادی بوده و از قصد و اراده ی شخص مطلع نباشد .

اثار تاجر بودن

تاجر مکلف به انجام تکالیف عام تجار است از قبیل داشتن دفاتر تجارتی قانونی / ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی / اعلام توقف و ورشکستگی حسب مورد .

بدیهی است که تاجر می تواند موصوف به وصف ورشکسته شود از این رو سایر اشخاص به غیر از تجار در صورت ناتوانی از پرداخت دیونشان معسر می گردند نه ورشکسته .

ماده ی ۳ قانون تجارت برخی از معاملات تجارتی تبعی را ذکر کرده است به همین خاطر اثر دیگر تاجر بودن شخص موضوعیت یافتن ماده ی ۳ قانون تجارت می باشد .

اصل براین است که اعمال و فعالیت های اشخاص به طور کلی تجارتی نیستند اما طبق ماده ی ۵ قانون تجارت در باب تجار فرض بر ان است که کلیه ی معاملات تجار تجارتی است مگر این که ثابت شود که معامله مربوط به امور تجارتی نبوده است .

تاجر کیست و انواع آن

امروزه با گسترش روابط تجاری (تجارت)و بازرگانی در سطح کشور مفهوم و شناخت تاجر از اهمیت ویژه ای برخوردار است بصورتی که هرکسی برای اینکه بداند تاجر است باید نسبت به خود و شرایط شغلی آگاهی کافی داشته باشد تا بداند آیا تاجر تلقی می شود یا نه. به همین منظور برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد اینکه تاجر کیست و چه شغلی دارد تا پایان مقاله با ما همراه باشید.

فهرست مطالب این مقاله >برای مطالعه روی عنوان دلخواه کلیک کنید

تاجر کیست؟

در ماده 1 قانون تجارت ایران: تاجر به کسی اطلاق می شود که معاملات تجارتی را به عنوان شغل معمولی خود قرارداده است. در این تعریف وقتی صحبت از معاملات تجاری می شود منظور خرید و فروش اموال منقول است و اموال غیر منقول محاسبه نمیشود.تاجر می تواند هم حقیقی و هم حقوقی باشد از دیگر شرایط ، داشتن حساب به اسم خود شخص تاجر است. یعنی اگر حساب به نام شخص دیگری باشد، صاحب حساب به عنوان تاجر شناخته می شود.

انواع تاجر در حقوق تجارت:

تاجر فقط به اشخاص حقیقی اطلاق نمیشود بلکه به اشخاص حقوقی هم میتوان عنوان تاجر اطلاق کرد.

تاجر حقیقی :

همان افرادی هستند که به کار تجارت اشتغال دارند.

تاجر حقوقی :

تاجر حقوقی که نوع دوم ازانواع تاجر است ، شامل موسسات تجارتی ، شرکت ها تجارتی ، شرکت های دولتی و موسسات دولتی اطلاق می شود .

شغل تاجر:

1- خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره اعم از این که تصرفاتی در آن تاجر کیست و انواع آن شده یا نشده باشد.

2- تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب یا هوا به هر نحوی که باشد.

3- هر نوع عملیات دلالی و یا حق‌العمل کاری «کمسیون» یا عاملی و همچنین تصدی به هر نوع تاسیساتی که برای انجام بعضی از امور ایجاد می‌شود.

4- تأسیس و به کار انداختن هر نوع کارخانه مشروط به اینکه برای رفع حوائج شخصی نباشد.

5- تصدی به عملیات حراجی

6- تصدی به هر نوع نمایشگاه‌های عمومی

7- هر نوع عملیات صرافی و بانکی

8- معاملات برواتی اعم از اینکه بین تاجر باشد یا غیر تاجر

9- عملیات بیمه بحری و غیر بحری

10- کشتی‌سازی و خرید و فروش کشتی و کشتیرانی داخلی یا خارجی و معاملات راجع به آن‌ها

دفاتر تاجر شامل چه دفتر هایی است ؟

ماده ۶ قانون تجارت ایران مقرر می دارد :

هر تاجری به استثنای کسبه جزء مکلف است دفاتر ذیل یا دفاتر دیگری را که وزارت عدلیه به موجب نظامنامه ای قائم مقام این دفاتر قرار می دهد داشته باشد :

1- دفتر روزنامه ، ۲- دفتر کل ، ۳- دفتر دارایی ، ۴- دفتر کپیه

انواع دفاتر تاجر:

انواع دفاتر تاجر عبارتند از:

طبق ماده ۷ قانون تجارت :

(( دفتر روزنامه دفتری است که تاجر باید همه روزه مطالبات و دیون و داد و ستد تجارتی و معاملات راجع به اوراق تجارتی ( از قبیل خرید و فروش و ظهر نویسی ) و به طور کلی جمیع واردات و صادرات تجارتی خود را به هر اسم و رسمی که باشد و وجوهی را که برای مخارج شخصی خود برداشت می کند در آن دفتر ثبت نماید . ))

دفتر روزنامه اساس حسابداری تجار را تشکیل می دهد . در دفتر مزبور کلیه معاملات و عملیات تاجر به ترتیب تاریخ انجام آنها ثبت می گردد .

که این دفتر باید به صورت روزانه پر شود .

ماده ۸ قانون تجارت :

دفتر کل دفتری است که تاجر باید کلیه معاملات را لااقل هفته ای یک مرتبه از دفتر روزنامه استخراج و انواع مختلفه آن را تشخیص داده و جدا نموده هر نوعی را در صفحه مخصوص در آن دفتر به طور خلاصه ثبت می کند .

طبق ماده ۹ قانون تجارت :

دفتر دارایی دفتری است که تاجر باید هرسال صورت جامعی از کلیه دارایی منقول و غیرمنقول و دیون و مطالبات سال گذشته خود را به ریز ترتیب داده در آن دفتر ثبت و امضاء نماید و این کار بایدتا پانزدهم فروردین ماه سال بعد انجام پذیرد .

طبق ماده ۱۰ قانون تجارت :

دفتر کپیه دفتری است که تاجر باید کلیه مرسلات و مخابرات و صورت حساب های صادره خود را در آن تاجر کیست و انواع آن تاجر کیست و انواع آن به ترتیب تاریخ ثبت نماید.

دفتر کپیه به صورتی که در قانون تجارت پیش بینی شده امروزه متروک شده است .

چه معاملاتی تجاری محسوب میشوند:

1- کلیه معاملات بین‏ تجار: (بند۱ ماده ۳ قانون تجارت) البته طبق نظر مشهور حقوقدانان و جهت هماهنگی این بند با بند ۲ ماده ۳ و ماده ۵ باید قائل به این نظر بود که معاملات بین تجار تنها درصورتی تجاری محسوب می‏ شود که برای امور یا حوائج تجاری انجام گرفته باشند.

2- کلیه معاملات بین تاجر با غیرتاجر جهت رفع حوائج تجارتی (بند۲ ماده ۳ قانون تجارت)

3- کلیه معاملاتی که اجزاء یا خدمه یا شاگرد تاجر برای امور تجارتی ارباب خود می نماید (بند۳ ماده ۳ قانون تجارت)

4- کلیه معاملات شرکت ‏های تجارتی (بند ۴ ماده ۳ قانون تجارت)

فرق کسبه های جزء با تجار:

مطابق با ماده 19 قانون تجارت که در سال 1311 تصویب شده است، حد و حدودی برای کسبه قرار داده است که آنها را از تجار جدا نموده و از داشتن دفتر تجاری معاف دانسته است. بنابر این قانون کسبه افرادی اند که:

• فروش سالیانه آنها بیشتر از ۱۲میلیون تومان نباشد.
• افرادی که در ازای ارائه خدمات حمل و نقل و مکاری درآمد کسب می کنند مانند شوفر و گاریچی.
• هرگونه متصدی حمل و نقل که سالیانه بیش از ۱۲ میلیون تومان عایدی نداشته باشد.

با توجه به نرخ تورم و بالا رفتن ارزش پول، طبیعتا اعداد اعلام شده در قانون سال ۱۳۱۱ قابل استناد نیست و لزوم تجدید نظر در ماده واحده فوق مشخص می گردد.

ورشکستگی تجار:

برای شغل تاجر،داشتن اعتبار از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار است و عملکرد و فعالیت های او بر اساس همین اعتبار است.در صورتیکه اعتبار یک تاجر از بین برود و توانایی پرداخت بدهی خود را نداشته تاجر کیست و انواع آن باشد باید حتما اعلام ورشکستگی نماید.که این امر زمانی محقق میشود که مجموع کلیه دارایی های او از بدهی هایش کمتر باشد.که این دارایی ها شامل اموال منقول و غیر منقول و میزان موجودی تمامی حساب های بانکی، ملک، مستقلات، طلا و جواهرات و … می باشد. در این صورت حکم ورشکستگی برای او باید صادر شود.

معاملات غیرمنقول به هیچ ‏وجه تجارتی محسوب نمی‏ شود (ماده۴ قانون‏ تجارت)

پیشنهاد میشود این مطلب را از دست ندهید:

گروه وکلای حکمت :

برای دریافت مشاوره حقوقی شرکت ها و با وکیل شرکت با شماره های درج شده در سایت تماس حاصل فرمایید.

تاجر کیست و انواع آن

تاجر کیست و شرایط اشتغال به تجارت کدامند؟

• تاجر:
تاجردر لغت به معنای بازرگان، سوداگر و کسی که برای سود بردن خرید و فروش کنند،می باشد. در حقوق تجارت، به موجب ماده اول قانون تجارت، تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار دهد. چون معاملات جمع معامله به معنای داد و ستد است،لذا بنابراین تعریف، کسی عنوان تاجر پیدا می کند که اولاً، داد و ستدهای تجارتی انجام دهد. ثانیاً داد وستدهای تجارتی، شغل عادی او باشد. علاوه بر آن لازم است که داد و ستد ها، به نام و به حساب خود وی انجام شود. از کلمه شغل که به معنای حرفه، کسب و پیشه و صنعت و کاری است که شخص در زندگی برای خود انتخاب می کند،معلوم می گردد که شرط تاجر محسوب شدن شخص، تکرار داد و ستد های تجارتی است وعرفاً نیز کسی که کاری را به ندرت و گه گاه انجام دهد، شاغل به آن شناخته نمی شود.لازم نیست مبادرت به معاملات تجارتی، شغل اصلی شخص باشد تا وی تاجر شناخته شود. مانند اینکه شغل اصلی و منبع مهم درآمد کسی، کشاورزی باشد و ضمناً به عنوان شغل دوم به انجام معاملات تجارتی نیز مبادرت نماید. چنین شخصی تاجر محسوب شده و تابع مقررات و قواعد تجارتی خواهد بود.
شرکت های تجارتی نیز از جماعت تجارند. زیرا آنها به امور تجارتی اشتغال دارند و به امورتجارتی در واقع همان معاملات یا داد و ستد های تجارتی منظور ماده ۱ فوق الذکر قانون تجارت می باشد.دراین خصوص یک استثناء وجود دارد و آن مربوط به شرکت‌های سهامی عام و خاص است شرکت سهامی، شرکت بازرگانی محسوب می شود، اگرچه موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد.
• شرایط اشتغال به تجارت :
قانون تجارت، شرایط خاصی برای اشتغال به تجارت بیان نمی کند. در قانون مدنی نیز در این خصوص بیانی وجود ندارد. با توجه به اینکه اصل ۲۸ قانون اساسی بیان می دارد : «هرکس حق دارد شغلی را که بدان مایل است و مخالف احکام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نیست، برگزیند». باید گفت که هر فرد می تواند، با رعایت موازین مذکور در اصل مزبور و با رعایت مقرراتی که راجع به برخی از معاملات تجارتی وجود دارد، به شغل تجارت اشتغال ورزد.
شرط اولیه برای اشتغال به تجارت، داشتن"اهلیت"است‌. طبق قانون مدنی متعاملین باید برای معامله، اهلیت داشته باشند و، برای اینکه متعاملین اهل محسوب شوند، باید "بالغ و عاقل و رشید" باشند‌. چون شغل تجارت مستلزم انجام معاملات است، لذا اگر کسی اهلیت برای برای معامله، نداشته باشد، نمی تواند تجارت را شغل خود قرار دهد. علاوه بر آن مطابق قانون مدنی، اهلیت طرفین، از جمله شرایط اساسی صحت هرمعامله است، و معامله با اشخاصی که بالغ یا عاقل یا رشید نیستند، به واسطه عدم اهلیت، باطل است.
از آنجا که برای انجام معامله، داشتن سن هجده سال تمام ضروری است، لذا باید گفت منظور از داشتن اهلیت در اشتغال به شغل تجارت این است که شخص دارای هجده سال تمام بوده و مجنون وغیر رشید نباشد‌.«غیر رشید کسی است که تصرفات او در اموال حقوق مالی خود، عقلانی نباشد».جنون دارای درجات مختلف است ولی به هر درجه که باشد، معاملات مجنون و نیز معاملات غیر رشید،همان طور که فوقاً ذکر شد، به واسطه عدم اهلیت،باطل است.
کسی که هجده سال تمام دارد،عاقل و رشید محسوب می شود. مگر اینکه، جنون یا عدم رشد او، در دادگاه به اثبات رسیده و در مورد وی، حکم جنون یا حکم عدم رشد، صادر شده باشد.
دراشتغال به تجارت، رعایت مقرراتی که راجع به برخی از معاملات تجارتی وجود دارد، همان طور که اشاره شد، ضروری است. مقررات مذکور را می توان به دو دسته تقسیم کرد : مقررات محدود کننده و مقرراتی که تعیین شرایط می کنند.
مقررات محدود کننده، مربوط به قانون اساسی است. به موجب ماده ۴۴ قانون اساسی، بازرگانی خارجی، بانکداری، بیمه، هواپیمایی، کشتیرانی، از جمله اموری است که در اختیار دولت قرار دارد. این امور، در ماده ۲ قانون تجارت زمره معاملات تجارتی ذکر شده و شخص می توانست آنها را شغل معمولی خود قرار دهد. ولی درحال حاضر، قانون اساسی با دراختیار دولت قرار دادن امور مذکور، به طور ضمنی، ماده ۲ قانون تجارت را نسبت به آنها، نسخ کرده است و اشخاص نمی توانند به انجام آنها اقدام کنند.
غیرازمحدودیت های کلی فوق، درباره برخی از فعالیت های تجارتی به لحاظ مصالح اقتصادی،اجتماعی و بهداشتی وغیره، رعایت شرایط و قواعد خاصی تعیین شده است، مانند اینکه برای تصدی به حمل و نقل، دلالی، حق العمل کاری، تأسیس و بکار انداختن کارخانه، تصدی به نمایشگاه های عمومی مانند : سینما و تئاتر، که موجب ماده ۲ مذکور قانون تجارت، از معاملات تجارتی می باشند، مقررات خاصی تعیین گردیده است.
• انواع معاملات تجارتی :
معاملات تجارتی را می توان به دو نوع تقسیم کرد :
ـ معاملات تجارتی اصلی
ـ و معاملات تجارتی تبعی‌.
"معاملات تجارتی اصلی معاملاتی هستند که در ماده ۲ قانون تجارت، به عنوان معاملات تجارتی ذکر شده اند و به لحاظ نوع و طبیعت خود، تجارتی محسوب می شوند.
معاملات تجارتی تبعی، معاملاتی هستند که نوع و طبیعت آنها مورد نظر نیست و به اعتبار تاجر بودن طرفین معامله یا یکی از آنها، تجارتی به شمار آمده اند."
• گروه بندی معاملات تجارتی اصلی :
معاملات تجارتی موضوع بندهای مختلف ماده ۲ قانون تجارت را می توان در دو گروه، به شرح زیر مرتب کرد :
الف ـ اموری که هر کس آنها را شغل معمولی خود قرار دهد، تاجر محسوب می گردد، عبارتند از :
ـ خرید یا تحصیل هرنوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره.
ـ هر نوع عملیات دلالی و حق العمل کاری یا عاملی.
ـ تأسیس و به کار انداختن هرقسم کارخانه، مشروط بر اینکه برای رفع حوایج شخصی نباشد.
ـ هرنوع عملیات صرافی.
ـ معاملات برواتی، اعم از اینکه بین تاجر یا غیر تاجر باشد.
ـ کشتی سازی و خرید و فروش کشتی.
ب ـ اموری که هر کس تصدی آنها را شغل معمولی خود قرار دهد، تاجر محسوب می شود به شرح زیراست :
ـ حمل و نقل از راه خشکی یا آب و هوا به استثنای حمل و نقل از طریق راه آهن، هواپیما وکشتی.
ـ هرنوع تأسیساتی که برای انجام بعضی امور ایجاد می شود.از قبیل تسهیل معاملات ملکی یا پیدا کردن خدمه یا تهیه و رساندن ملزومات و غیره.
ـ عملیات حراجی.
ـ هرنوع نمایشگاه های عمومی.
• معاملات تجارتی تبعی :
به موجب ماده ۳ قانون تجارت، معاملات ذیل، به اعتبار تاجر بودن متعاملین یا یکی از آنها، تجارتی محسوب می شود :
ـ کلیه معاملات بین تجار و کسبه و صرافان.
ـ کلیه معاملاتی که تاجر با غیر تاجر، برای حوائج تجارتی خود می نماید.
ـ کلیه معاملاتی که اجزاء یا خدمه یا شاگرد تاجر، برای امور تجارتی ارباب خود می نمایند.
ـ کلیه معاملات شرکت های تجارتی.
معاملات مزبور را، همان طور که اشاره شد، به علت اینکه به تبع تاجر بودن طرفین معامله یا یکی از آنها، تجارتی به شمار می آیند، معاملات تجارتی تبعی می نامند.

تاجر و الزامات وی

با گسترش روزافزون علم اقتصاد و فعالیت های بازرگانی و تخصصی شدن آن لزوم هرچه بیشتر تبیین و توضیح اینکه تاجر چه کسی است و چه شرایطی برای تاجر بودن الزامیست بیشتر احساس می گردد.با توجه به گستره این حوزه حقوقدانان برجسته به بررسی ابعاد مختلف حقوقی این فعالیتها در قالب حقوق تجارت پرداخته اند.حقوق تجارت به مباحثی همچون تاجر و الزامات وی،شرکتهای تجاری و انواع آن،اسناد تجاری و ورشکستگی می پردازد و ابعاد حقوقی و قانونی آن را مورد بررسی و مداقه قرار می دهد.در کشور ما نیز از دیر باز حقوقدانان برجسته ای در تاجر کیست و انواع آن این حوزه فعالیت دارند که میتوان به وکلای متخصص در امور قراردادهای تجاری و همچنین وکلای متبحر در امور تصفیه و ورشکستگی اشاره نمود.معاملات تجاری و قراردادهای تجاری از مهمترین موضوعات مبتلا به حقوقی می باشد که بررسی نظرات دکترین حقوق واساتید برجسته می تواند بسیار مثمر ثمر باشد.با توجه به گسترده بودن مباحث حقوق تجارت ،در این مقاله صرفا به مبحث تاجر و شرایط الزامی که برای وی در قانون مقرر شده خواهیم پرداخت.

تعریف تاجر

تاجر در لغت به معنای بازرگان وهرکس است که به دادوستد و خرید و فروش کالایی می پردازد.در حقوق تجارت و به موجب ماده ۱ قانون تجارت تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجاری قرار دهد.کسبه جزء نیز که در مواد ۶و۱۹ قانون تجارت بیان شده تاجر محسوب می شوند اما بسیاری از الزامات تاجر را ندارند.شایان ذکر است منظوز از شغل معمولی صرفا و الزاما تکرار عمل نیست و صرف تکرار سبب تاجر تلقی شدن شخص نمی شود،بلکه منظور این است که هدف از آن شغل و فعالیت امرار معاش باشد.

از منظر قانون،مطابق با ماده۱ قانون تجارت که اشعار می دارد:((تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی به نام و به حساب خود قرار بدهد))چنین استنباط می شود که تاجر بودن مستلزم عناصری است که به اختصار به شرح آن می پردازیم.

عناصر تاجر بودن

• وجود شخص:منظور از کلمه کسی در تعریف شخص تاجر مقرر در ماده ۱ قانون تجارت عبارت است از همه اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی.
• انجام معاملات تجاری ذاتی:منظور از معاملات تجارتی مذکور در ماده ۱،همان اعمال تجاری ذاتی ماده۲ قانون تجارت است که در بخش های بعدی بدان اشاره خواهیم کرد.
• انجام معاملات تجاری،به عنوان شغل معمولی با هدف امرار معاش
• انجام معاملات تجاری به نام و به حساب خود شخص

انواع شخص تاجر

همانطور که مطرح شد منظور از شخص در ماده۱ قانون تجارت کلیه اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی می باشد.در این گفتار به بررسی انواع اشخاص می پردازیم:

• اشخاص حقیقی:منظور هر فردی است که توان تاجر کیست و انواع آن قانونی برای انجام کار تجاری داشته باشد،ضمنا مشمول ممنوعیت های قانونی نیز نباشد.
• اشخاص حقوقی:منظور شرکتها و موسسات می باشد که به دو دسته تقسیم می گردند:

الف)موضوع حقوق عمومی:که شامل دولت،موسسات عمومی غیر دولتی و شرکتهای دولتی می باشد که شایان ذکر است،دولت تاجر محسوب نمی شود.زیرا که با هدف سود آوری به این امور نمی پردازد بلکه وظیفه ی اداره مملکتی اش انجام امور فوق را ایجاب می نماید.همچنین موسسات عمومی غیر دولتی نیز تاجر محسوب نمی شوند زیرا هدف اصلی آنها ارائه خدمات است و نمی توانند تاجر باشند،همانند کمیته امداد امام خمینی یا شهرداری ها.اما شرکتهای دولتی که فعالیت تجاری می کنند تاجر هستند و بیشتر در قالب شرکتهای سهامی عام فعالیت می نمایند.

ب)موضوع حقوق خصوصی:منظور شرکتهای تجاری بخش خصوصی هستند که تاجر محسوب می شوند و به دو صورت فعالیت می کنند.یا شکلا تجاری هستند یا موضوعا تجاری هستند.شرکتهایی که صرف نظر از نوع فعالیت آنها همین که در قالب معین شده در قانون تشکیل شوند تجاری هستند،چه عملیاتشان تجاری باشد چه نباشد.این نوع شرکتها را اصطلاحا شکلا تجاری گویند که فقط شامل شرکتهای سهامی می شود.

اما دسته دوم شرکتهایی هستند که شرط تجاری بودن آنها انجام عملیات تجاری است.که عبارتند از شرکتهای با مسئولیت محدود،شرکت تضامنی،شرکت نسبی،شرکت تعاونی و شرکت های مختلط(بند ۲ تا ۷ ماده ۲۰ قانون تاجر کیست و انواع آن تجارت)

محدودیت ها و استثنائات آزادی تجارت

اصولا هر شخصی می تواند به عنوان یک شخص مشمول ماده ۱ قانون تجارت شود و با وجود سایر شرایط تاجر به شمار آید.البته بر این اصل استثنائاتی وارد است که ذیلا بیان می شود.

• محدودیت های اشخاص:علی رغم وجود شرایط ماده ۱ قانونگذار برخی از اشخاص را از دخالت در امور تجاری و فعالیتهای بازرگانی منع کرده است و آنها را تاجر نمی شناسد.این اشخاص عبارتند از:سردفتران،قضات،کارمندان گمرک در خصوص حق العمل گمرک،کارمندان دولت در خصوص معاملات دولتی و همچنین اشخاص خارجی و اتباع بیگانه در امور دلالی(ماده۲ قانون دلالان)و تصدی هواپیمایی(ماده۹ قانون هواپیمایی کشوری) و بانکداری.
• محدودیت های موضوعی:اموری هستند که یا در انحصار دولت قرار دارند مانند موضوعات اصل۴۴ قانون اساسی و دخانیات یا مستلزم مجوز دولتی هستند مانند عمل دلالی،نمایش فیلم،آژانس مسافرتی،حمل و نقل هوایی و تاسیس انبار های عمومی.

به نظر می رسد اگر شخصی بدون توجه به محدودیت ها ی مذکور اقدام به تجارت نماید شاید عمل وی همچنان تجارتی به شمار آید ولی وی دیگر تاجر نخواهد بود چرا که برای کار غیر قانونی نمی توان آثار قانونی بار کرد.

کسبه جزء

کسبه جزء اشخاصی هستند که در یک محدوده مشخصی فعالیت اقتصادی دارند و اگر چه تاجر محسوب می شوند اما الزاماتتاجر بودن را ندارند و همچنین مشمول مقررات ورشکستگی نیز نمی شوند.

مطابق نظامنامه جدید ماده ۱۹ قانون تجارت آن دسته از کسبه،پیشه وران،تولید کنندگان و نظایر آنها که میزان فروششان سالانه از مبلغ یکصد میلیون ریال تجاوز نکند کسبه جزء محسوب میگردند.همچنین ارائه دهندگان خدمات در هر زمینه ای که مبلغ دریافتی آنها در قبال خدمات ارائه شده در سال از مبلغ پنجاه میلیون ریال تجاوز نکند تاجر کیست و انواع آن نیز کسبه جزء محسوب می شوند و الزامات تاجر بودن را ندارند.یعنی مکلف به ثبت نام در دفتر ثبت تجاری و داشتن دفاتر تجاری نیستند و همچنین مشمول قوانین ورشکستگی نیز نمی شوند.

اعمال تجاری

همانطور که بیان گردید تاجر کسی است که شغل معمولی خود را اعمال تجاری قرار دهد.با توجه به ماده ۲ قانون تجارت اعمال تجاری ذاتی به شرح ذیل می باشند:

• خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره اعم از اینکه تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد .
• تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب یا هوایی به هر نحوی که باشد.
• هر قسم عملیات دلالی یا حق العمل کاری و یا عاملی و همچنین تصدی به هر نوع تاسیساتی که برای انجام بعضی امور ایجاد می شود از قبیل تسهیل معاملات ملکی یا پیدا کردن خدمه یا تهیه و رسانیدن ملزومات و غیره.
• تاسیس و به کار انداختن هر قسم کارخانه مشروط بر اینکه برای رفع حوائج شخصی نباشد.
• تصدی به عملیات حراجی
• تصدی به هر قسم نمایشگاه های عمومی
• هر قسم عملیات صرافی و بانکی
• معاملات برواتی اعم از اینکه بین تاجر یا غیر تاجر باشد.
• عملیات بیمه بحری و غیر بحری
• کشتی سازی و خرید و فروش کشتی و کشتیرانی داخلی یا خارجی و معاملات راجع به آنها.

پس هر کسی که اعمال فوق الاشاره را شغل معمول خود قرار دهد تاجر محسوب می شود مگر اینکه جزء استثنائات آزادی تجارت که قبلا بدان اشاره شد،باشد.

شایان ذکر است مطابق ماده ۴ قانون تجارت معاملات غیر منقول به هیچ وجه تجارتی محسوب نمی شود.اما عده ای قائل به وجود یک استثناء برای ماده۴ هستند و آن ماده ۵ قانون تملک آپارتمانها است.به موجب قانون مذکور انواع شرکتهای تجاری موضوع ماده ۲۰ قانون تجارت که اقدام به خرید غیر منقول با قصد ساختمان خانه و آپارتمان و محل کسب،به منظور سکونت یا پیشه یا اجاره یا فروش می کنند و اساسا برای این موضوعات تشکیل می شوند با این کار یک عمل تجاری ذاتی انجام می دهند.

دسته دیگری از اعمال تجاری در ماده ۳ قانون تجارت مطرح شده است که اگر توسط شخص تاجر انجام بگیرد تجاری محسوب می شود که اصطلاحا به این فعالیتها اعمال تجاری تبعی گفته می شود.

الزامات تاجر

همانطور که عنوان شد شخص تاجر موظف و ملزم به رعایت مقرراتی است که مطابق قانون برای وی پیش بینی شده است،که عدم انجام هر یک از این الزامات می تواند تبعات و مجازات هایی را برای تاجر به دنبال داشته باشد.از جمله این الزامات می توان به داشتن دفاتر تجاری و ثبت در دفاتر ثبت تجارتی اشاره کرد.

دفاتر تجارتی

هر تاجری که مشمول قانون تجارت است ملزم به تهیه و تکمیل دفاتر تجارتی می باشد که انواعی تاجر کیست و انواع آن دارد که اشاره می گردد:

• دفتر روزنامه:دفتری است که در آن هرچیزی اعم از امور تجاری و غیر تجاری باید ثبت گردد.مواردی همچون مطالبات و دیون،داد و ستد تجاری،معاملات راجع به اوراق تجاری اعم از خرید و فروش و ظهر نویسی،کلیه واردات و صادرات تجارتی و وجوه برداشتی جهت مخارج شخصی که همه روزه باید تنظیم گردد.
• دفتر کل:دفتری است که در آن تمامی موارد مذکور در دفتر روزنامه،به صورت دسته بندی و مرتب ثبت می شود و هر هفته باید تنظیم گردد.
• دفتر دارایی:دفتری است که در آن صورت جامعی از کلیه دارایی منقول و غیر منقول و دیون و مطالبات سال گذشته ثبت و امضاء می شود.این دفتر هر ساله و تا پانزدهم فروردین سال بعد باید تنظیم شود،که معادل کنونی آن همان ترازنامه می باشد.
• دفتر کپیه:دفتری است که کلیه مراسلات و مخابرات و صورت حساب های صادره و وارده در آن به ترتیب ثبت می شود.این دفتر زمانبندی خاصی ندارد و هر وقت که لازم باشد یعنی صادره ای یا وارده ای باشد باید ثبت شود.

شایان ذکر است به استثناء دفتر کپیه تمامی دفاتر فوق باید توسط نماینده ی اداره ثبت امضاء گردد و تجار موظف هستند تمام دفاتر فوق را از ختم هر سال مالی لا اقل تا ۱۰ سال نگاه دارند.

نکته قابل توجه آن است که در شرکت های سهامی عام تاجر کیست و انواع آن و خاص به موجب ماده ۲۳۲ لایحه اصلاحی،تنظیم ترازنامه ضروری است،لذا علاوه بر اینکه می تواند دفتر دارایی داشته باشد حتما می بایست ترازنامه هم تنظیم کند.

ثبت در دفتر ثبت تجارتی

دفتر ثبت تجارتی،دفتری است برای ثبت نام بازرگانان،تجار،بنگاه های بازرگانی و اطلاعات راجع به آنها که زیر مجموعه ی اداره ثبت به حساب می آید.کلیه اشخاصی که در ایران به شغل تجارت اشتغال دارند،اعم از ایرانی و خارجی باید در همان محل خود که دفتر ثبت تجارتی وجود دارد ،اسم خود را ثبت نمایند.

کسی که مطابق قانون اعمال وی تجاری محسوب می شود حتی اگر نام خود را در این دفتر به ثبت نرساند تاجر محسوب می شود و ثبت در این دفتر تنها اماره قضایی بر تاجر بودن فرد محسوب می شود.

نتیجه گیری

با توجه به موارد پیش گفته در خواهیم یافت که چه شخصی و با چه شرایطی تاجر محسوب می گردد و وی مشمول چه الزاماتی خواهد بود.البته شایان ذکر است که این گفتار شرح مختصری بر شناسایی و الزامات تاجر بود و توصیه میگردد برای بررسی دقیق تر و شناسایی بیشتر ابعاد این بحث به نوشتار های اساتید مجرب و بزرگ حقوق تجارت مراجعه گردد.

و به همين علت نيازمندي به وكلاي متخصص كه در زمينه ي تجاري فعاليت داشته باشند بيشتر احساس ميشود، و شديداً توصيه ميشود كه در امور تجاري به هيچ عنوان بدون وكيل تجاری وارد نشويد و از ابتدا كه در صدد انعقاد يك قرارداد هستيد از همراهي یک وکیل پایه یک دادگستری و يك وكيل متخصص در حوزه ي اسناد تجاری مانند چک صیادی از وکیل چک و سفته از وکیل سفته و قراردادهاي تجاري و یا مطالبه وجه التزام از وکیل مطالبه وجه التزام بهره بگيريد.

وکیل حقوقی در موسسه حقوقی رای مثبت با سال ها تجربه فعالیت موفق حقوقی در قراردادها و دعاوی تجاری ایران و سایر کشورها، وبا همکاری وکلای توانمند خود و وکیل قرارداد معتقد است اعتماد و اطمینان موکلین بهترین سرمایه و تبلیغ برای ما بوده و با استفاده از تجارب و علم به روز، سعی در کسب اطمینان بیشتر از جانب موکلین حوزه ی تخصصی دعاوی تجاری بوده است.

تجارت چیست تاجر کیست و فرق تاجر و دلال

در ماده ی یک قانون تجارت تاجر به کسی اطلاق می شود که معاملات تجارتی را به عنوان شغل معمولی خود قرارداده است.در این تعریف وقتی صحبت از معاملات تجاری می شود منظور خرید و فروش اموال منقول است و اموال غیر منقول محاسبه نمیشود.

تجارت، بازرگانی یا دادوستد (به انگلیسی: Trade) واگذاری مالکیت کالا و خدمات از کسی یا نهادی (فروشنده) به دیگری در برابرِ دریافت چیزی از خریدار است.

در جمله ی تعریف شده، واژه ی معمولی به معنای تکرار عمل تجارت است ، به نحوی که فرد تاجر از این راه درامد کسب کند. برای مثال کسبه جزء تجار محسوب می شوند و از این رو مشول مزایای قوانین تجاری می شوند. البته با این تفاوت که نیازی نیست دفتر تجارتی داشته باشند و اگر موفق به پرداخت بدهی های خود نشوند قوانین مربوط به ورشکستگی شامل حال آن ها نخواهد شد.

انواع تاجر

مورد بعدی که در این خصوص باید بدانید این است که تاجر می تواند هم حقیقی و هم حقوقی باشد.از دیگر شرایط ،داشتن حساب به اسم خود شخص تاجر است. یعنی اگر حساب به نام شخص دیگری باشد، صاحب حساب به عنوان تاجر شناخته می شود.

در مبحث شناخت تاجر دو مورد باید بررسی شود: «موضوعی بودن» و «شخصی بودن». در علم حقوق به کسی که دارای حق و تکلیف باشد شخص گفته می شود که یا حقیقی است یا حقوقی. شخص حقیقی به فرد اطلاق می شود و شخص حقوقی به گروهی از افراد که منافع مشترک دارند.

در توضیح تاجر حقیقی و حقوقی، همانطور که قبلا گفته شد تاجر حقیقی همان فرد است و تاجر حقوقی شامل موسسات غیر تجارتی، شرکت های تجارتی، شرکت های دولتی، دولت و موسسات دولتی می باشد.

شرکت های تجاری دو نوع هستند که در زیر به آنها اشاره ای مختصر میکنیم:

شرکت هایی که موضوع آنها تجاری بوده و از جمله آن می توان به شرکت های تضامنی، شرکت های نسبی، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت مختلط سهامی و غیر سهامی و … اشاره کرد. شرکت هایی که موضوع آنها تجاری نبوده و شکل تجاری دارند، مانند شرکت های سهامی عامی و سهامی خاص و …. تمامی این شرکت ها از لحاظ حقوقی تاجر تلقی می شوند.

بنابر قانون کسبه نیز کسانی هستند که میزان فروش سالیانه آنها بیش از ۱۲ میلیون تومان نباشد و افرادی که در زمینه حمل و نقل کار میکنند نیز جزئی از کسبه حساب می شوند مانند شوفر ها و رانندگان تاکسی و رانندگان اتوبوس و غیره.

البته با توجه به بالا رفتن نرخ کالاها و امثالهم بهتر است تجدید نظری در رابطه با مقدار این سقف پولی در نظر گرفته

ورشکستگی

برای یک تاجر هیچ موضوعی مهم تر از اعتبارش نیست. از این رو تمام تلاش خود را در راستای حفظ آن می کند. اگر تاجری اعتبارش را از دست دهد و نتواند بدهی های خود را پرداخت نماید، و اینکه مجموع دارایی های شخص از بدهی های وی کمتر باشد، طبق قانون باید اعلام ورشکستگی کند. این دارایی ها تمام اموال تاجر از جمله منقول و غیر منقول را شامل می شود.

امروز میخوام به یک از مهم ترین دغدغه های تجارت یعنی سرمایه و تفاوتش با دلال بودن جواب بدم. میخوام به شما نشون بدم شما برای تجارت کردن نیاز به سرمایه ندارید. چه بخواهید برند باشید، صاحب کارخونه باشید، چه بخواید تجارت ساده انجام بدید بدون اینکه برند از خودتون بسازید، شما نیاز به هیچگونه سرمایه ای نخواهید داشت و به راحتی میتوانید با یک کمی باهوش بودن تاجر کیست و انواع آن برای خودتون وارد تجارت بشید، پول های خوبی رو به دست بیارید و هیچگونه ریسکی رو هم حتی متحمل نشید.

تاجر کیست؟

بزارید یکم از قبل تر شروع کنم، تاجر کیه؟ به کی میگن تاجر؟ از قدیم به کسی میگفتن تاجر که یه محصولی رو از یک منطقه ای میخرید و به یک منطقه دیگه می برد و میفروخت. امروز تاجر کسی هست که یک محصول رو در حجم بالا میگیره، مقداری توی اون سود میکنه و اون رو به بقیه میفروشه. حالا ممکنه اینجا محصول رو مثلا از چین بخره، وارد ایران بکنه و بفروشه، ممکنه بره کرمانشاه نخود بخره و به کل ایران بفروشه. فرقی نمیکنه به هر حال داره در بحث خرید و فروش در حجم کلان کار میکنه.

فرق تاجر و دلال چیست؟

آیا تاجر همون دلاله؟ نه! دلال به یک فردی میگن که معمولا دنیاش خیلی کوچیکه، رو اعداد خیلی کم کار میکنه و هرروز رو یه محصول کار میکنه، محصولی که فکر میکنه توش پول داره، توش سود وجود داره. مثلا یه دلال امروز میره سکه میخره، دلار میخره، یه هفته بعد میره پراید میخره، ۲۰۶ میخره، ۴روز بعدش زمین میخره، ممکنه یه وقتی هم بره قند و شکر بخره. دلال به محصول کاری نداره، بهش میگن امروز تو فلان محصول سوده میره روی اون کار میکنه.

ولی یک تاجر ۵۰سال، ۴۰ سال، ۷۰ سال رو یه محصول خاص کار میکنه. همیشه محصولش پارچه است، همیشه محصولش قنده، همیشه محصولش ماشینه، این تجارتش رو انجام میده و روی سایر محصولات هیچوقت ورود نمیکنه. پس بین تاجر و دلال فرق قائل بشید، هیچوقت یک تاجر رو دلال ندونید. یک دلال آدم کوچیکیه و فقط سود لحظه ای براش مهمه، هیچوقت رو هیچ محصولی متخصص نمیشه.

با این تعریف خب شما باید برید یک محصول رو در حجم بالا بخرید و بعد بیاید سود کنید و بفروشید. وقتی میخواید بخرید نیاز به یک سرمایه زیادی دارید. شما باید یک انبار بزرگ از نخود در کرمانشاه داشته باشید، یه حجره در بازار تهران، تا بعد بتونید به عنوان تاجر نخود کار کنید. شما باید برید ده کانتینر، بیست کانتینر از چین محصول وارد بکنید بعد در ایران بفروشید و سود کنید. این تفکر عمومی در مورد تجارته، سرمایه ای بسیار بالا.

اگر شما هم میخواهید تجارت کنید میتوانید شروع کنید اما باید بدانید تجارت خطراتی را نیز به همراه دارد و یکی از این خطرات خطر ورشکستگی در تجارت است که اثرات جبران ناپذیری بر زندگی افراد میگذارد پس بهتر است با پشتوانه مالی مناسب پا در عرصه تجارت بگذارید .