تفاوت بین بازار اولیه و بازار ثانویه

تعریف اصطلاحات رایج بورس ایران و آشنایی با اصطلاحات مهم بورس
در این مقاله یکی از ضروری ترین مباحث را مورد بررسی قرار خواهیم داد و تمایل داریم تا شما را با اصطلاحات بورس و مفاهیم کاربردی آن نیز آشنا نماییم و می خواهیم بدانید که این مباحث چه تأثیر و کمکی به افراد سرمایه گذار فعال در بورس می کند. آیا شما می دانید که شاخص کل یعنی چه و با سرمایه گذاری شاخص صندوق مستقیم و غیر مستقیم آشنا هستید؟ برای رسیدن به پاسخ سوالات این مقاله را مطالعه فرمایید.
اصطلاحات بورس ایران
قابل توجه شما مخاطبین عزیز، بورس اوراق بهادر در یک بازار تشکیل شده از دارایی ها می باشد و در آن سهام های شرکت ها و واحد های تجاری و خصوصی طبق رعایت قوانین خاص اقدام به خریداری و فروش می نمایند و از جهتی نیز محلی برای جمع آوری نمودن پس انداز ها و کل نقدینگی بخش خصوصی به جهت انجام پروژه های سرمایه گذاری بلند مدت می باشند و به عنوان مرجعی برای مردم به حساب می آیند که آنان می توانند وجوه مازاد خود را به منظور سرمایه گذاری در واحد ها و شرکت ها به کار بگیرند و در نهایت سودی عایدشان شود. در ادامه برای اینکه پس از کسب اطلاعات کامل مقاله جدول بورس را مطالعه کنید.
بهتر است بدانید که بورس به واسطه جذب و به کار گیری سرمایه های راکد، میزان و حجم سرمایه گذاری را در جامعه افزایش می دهد. اما نقش بورس چیست؟ رابطه بین عرضه کنندگان و افراد تقاضا کننده سرمایه را برقرار می نماید و معامله های موجود در بازار سرمایه را تنظیم می کند و همچنین برای جلوگیری از نوسان شدید در هزینه ها، قیمت گذاری سهام و اوراق بهادر را تعیین می کند.
بازار سرمایه و ورود به آن همانند تمامی کار های دیگر نیاز به آموزش و درک صحیح دارد و سعی نمایید که اول تجربیات و دانش خود را گسترش دهید و سپس به جمع افراد فعال در این حوزه افزوده شوید. این را بدانید که آشنا شدن با اصطلاحات بورس از اولویت های یک شخص سرمایه گذار محسوب می شود.
امروز قصد داریم تا به شیوه کاملی مطالبی را در مورد اصطلاحات بورس در اختیارتان قرار دهیم، به همین جهت ادامه متن را در صورت تمایل و صرف کمی زمان مطالعه نمایید. آیا در مورد شاخص کل چیزی می دانید؟ اشخاصی که در این حوزه به فعالیت پرداخته اند به خوبی با تمامی این مفاهیم آشنا می باشند و جالب است بدانید که در بورس تهران شاخص بازدهی که همان شاخص قیمت نام دارد و بازده نقدی می باشد با عنوان TEDPIX شناخته می شود. این مورد ذکر شده در بین افراد سرمایه گذار و فعال جزء یکی از پرکاربرد ترین و مهم ترین شاخص ها به حساب می آید.
همچنین بیان گر این موضوع می باشد که متوسط بازدهی سرمایه گذاران در بورس به شمار می رود، شما عزیزان برای درک عمیق تر از این مفهوم، فرض نمایید که از کل شرکت های بورسی به میزان برابر خرید انجام دهید، در این صورتشاخص تمامی بورس مساوی با مقدار بازدهی سبد خریداری شده شما می باشد. در حقیقت شاخص تمام تغییرات ارزش سهام و بهره های سالیانه ای را که این شرکت ها و یا واحد های تجاری به شما پرداخت خواهند نمود را محاسبه می نمایند.
اصطلاحات بورس به انگلیسی EXCHANGE TERMS می باشد. هم اکنون قصد داریم تا کمی در مورد این اصطلاحات اطلاعاتی را در جهت آشنایی بیش تر در این زمینه در اختیارتان قرار دهیم. عده زیادی وجود دارند که نمی دانند بازار اولیه و ثانویه به چه معنات و چه مفهومی را می رساند؟ در حقیقت در بازار اولیه شرکت هایی که به تازگی در بورس پذیره نویسی و مورد قبول واقع شده اند و قسمتی از سهام آنان در آن جا عرضه می شود را با این عنوان یاد می کنند. در نهایت باید به آگاهی شما عزیزان برسانیم که در نوع ثانویه سهام شرکت هایی که مورد پذیرش قرار گرفته اند، مجاز به خرید و فروش و معامله آنها صورت می پذیرد.
در مورد اصطلاحات بورس به طور مختصر و کاملاً مفید تا جایی که توانستیم به سطح اطلاعات شما بیفزاییم، مطالبی را قرار دادیم، هم اکنون اگر تمایل دارید تا به تفهیم کاملی در این حوزه برسید می توانید این مقاله را از ابتدا مطالعه نمایید. اما در ادامه قصد داریم تا متوجه شویم که بازار های فعال به چه بازار هایی گفته می شود؟ در این بازار ها حجم بسیار گسترده ای از معاملات در مورد انواع سهام های خاص و عادی انجام می شود که بسیار فعال می باشد و شکاف و میزان تفاوت هزینه بین خرید و فروش بسیار کم و با اختلافی جزئی همراه است. هم چنین در این نوع بازار ها فعالیت های کوچک و فروش نهاد مالی در قیاس با بازار کساد دارای تأثیر بسیار کم تری می باشد. اصطلاحات بورس pdf را می توانید در سایت های مرجع بیابید.
اصطلاحات بورس به زبان ساده
جالب است که آگاه باشید صندوق های سرمایه گذاری که می توانند در معاملات بورس شرکت نمایند، نوعی از صندوق هایی محسوب می شوند که از دارایی های متنوعی تشکیل شده اند و واحد های موجود در طول روز مانند سهام در بازار به معامله خواهند رسید. البته ساختارش شبیه به صندوق سرمایه گذاری است و در اوقاتی که سهام باز می باشد توانایی آن را دارید تا یک تا چندین واحد یک صندوق را خریداری نمایید و یا آنان را به فروش برسانید.
آشنایی با اصطلاحات بورس
به گزارش از از سایت های خبری در این حیطه، بور و سرمایه گذاری در سهام، اگر افرادی که تمایل دارند تا در این زمینه به غعالیت بپردازند، اصطلاحات آن را نادیده بگیرند و به آن توجهی ننمایند، امکان دارد که سرمایه شان را به خطر بیندازند و به اشتباه سرمایه گذاری کنند و در نهایت از دارایی خود کسر کنند، این را بدانید که یک شخص سرمایه گذار هیچ وقت سرمایه خود را در معرض آسیب قرار نمی دهد و با شناخت و تجربه کاملی اقدام به انجام سرمایه گذاری می نماید.
در بازار های اولیه و ثانویه ، شرکت ها مستقیماً سرمایه مورد نیازشان را به واسطه فروش سهام به عموم مردم تأمین می کنند و این کار عموماً در قالب پذیره نویسی صورت می گیرد. البته این پذیره نویسی از طریق بانک و یا ایر مؤسسات مجاز اتفاق می افتد. دارایی هایی که در همان اول در بازار معامله خرید و فروش می شوند و در بازار ثانویه به صورت مجدد معامله می شوند و جالب ات بدانید که نماد آن در کشور ایران بورس می بشاد و همان گونه که اشاره نمودیم بازار بورس جزء بازار ثانویه به شمار می رود و فقط سهام شرکت های مورد قبول و پذیره نویسی شده مجاز به معامله می باشند.
البته شاید برای عده ای از افراد این سوال پیش بیاید که شاخص بورس چه معنی دارد و این نوساناتی که رخ می دهد و و کم و زیاد شدن رقم شاخص چه تأثیری در تابلو تالار بورس دارد و چه کمکی به فرد سرمایه گذار می کند؟
آن چه که مورد اهمیت قرار دارد این است که اگر به این موضوع فکر نموده اید و تصمیم دارید تا در بازار بور اقدام به پذیره نویسی و در آن به معامله هام بپردازید باید به صورت کلی با بور و اصطلاحات آن آشنا باشید و از افراد متبحر در این زمینه به عنوان مربی کمک بخواهید تا شما را همراهی و یاری کنند تا سرمایه خود را به خطر نیندازید. شما می توانید در ادامه از مقاله شاخص بازار اول بورس برای کسب اطلاعات مفید استفاده کنید.
تعریف اصطلاحات بورس
اکنون می خواهیم به تعریف اصطلاحات بورس و بازار سرمایه بپردازیم، در ابتدا باید بدانید که شرکت سهامی مجموعه ای می باشد که در آن تمام دارایی به سهام یکسانی تقسیم می گردد و مسئولین این افراد صاحب محدود به رقم اسمی سهام آنان می باشد. اما بازار پول بازاری می باشد که در آن مدارک خزانه، اوراق بانک ها و برگه های سپرده عرضه نیز عرضه می گردند. در مورد بازار سرمایه هم باید بدانید که سهام واحد های سهامی که به صورت عام هستند عرضه و مورد معامله قرار می گیرند.
اما تفاوت میان بازار اولیه و ثانویه بدین صورت است که در ثانویه برای نخستین بار شرکت های مذکور اقدام به عرضه و پذیره نویسی سهام می کنند و در در ثانویه نیز سهامی که در بازار اولیه مورد معامله قرار گرفته است، مجدد قرار می گیرد. در حقیقت نقش این بازار جذب بهتر سرمایه در بازار اولیه می باشد. البته این موضوع را فراموش نکنید که باید سهام شرکت در پذیره نویسی بور مورد قبول واقع شده باشد.
بازار ثانویه
برای در بر داشتن آموزش اصطلاحات بورس pdf می توانید به صفحات خبر گذاری که به صورت مستقیم در این زمینه اخباری را درج می نمایند مراجعه نمایید. اما آیا می دانید که بازار ثانویه در بورس چیست؟ این بازار متشکل از خریداران و فروشندگانی می باشد که سهام اوراق قرضه شان در زمان کنونی منتشر شده باشد.
فرضاً اگر شخصی بخواهد سهم یا برگه قرضه ای را برای نخستین بار پس از عرضه به واسطه یک شرکت خریداری شده به فروش برساند باید در این زمان به بازار ثانویه مراجعه نماید و بدین صورت آن شرکت یا واحد تجاری نیز باید در لیست شرکت های پذیرفته شده قرار داشته باشد و در بازار سهام جایگاهی از آن خود داشته باشد در این صورت دیگر اجباری نیست تا چشم انتظار بماند که سهام عمومی انتشار پیدا کند. ضروری ترین نهاد بازار ثانویه بورس اوراق بهادر می باشد، این بازار به عنوان محلی جهت منتشر نمودن سهام مورد استفاده قرار می گیرد تا به خرید و فروش آن بپردازند .
سوالات متداول
به معنی افتتاح و باز کردن حساب در نزد یک بانک یا کارگزار و یا سرمایه گذاری در شرکت و یا واحد تجاری گفته می شود.
بورس اوراق بهادر از جمله یکی از حائز اهمیت ترین نهاد های بازار ثانویه جهت معامله های اوراق بهادر می باشد.
تنها تفاوتی که این دو با هم دارند در این می باشد که، بازار اولیه عرضه کننده سهام را به صورت مستقیم به فرد سرمایه گذار می فروشد.
انواع بازارهای مالی (Types of financial markets)
در این مقاله به بررسی و توضیح انواع بازارهای مالی میپردازیم.
بازارهای مالی
بازارهای مالی به طور گسترده به هر بازاری که در آن معامله اوراق بهادار انجام میشود، از جمله بازار سهام، بازار اوراق قرضه، بازار فارکس و بازار مشتقات و غیره میگوییم. وجود این بازارها به منظور کارکرد روان اقتصادهای کلان در سطح بین المللی بسیار مهم و حیاتی میباشد.
شناخت انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی یک فضای فیزیکی یا پلتفرم مجازی است، که در آن امکان خرید و فروش سهام و یا سایر داراییهای ارزشمند فراهم میباشد. مثلا در بازار سهام، سهام چند شرکت خاص به طور عمومی در بین مردم خرید و فروش میشود. همچنین در بازار فارکس، پول رایج کشورهای مختلف بین خریداران و فروشندگان تبادل میگردد. بازارهای مالی در کشورهایی که اقتصاد سرمایهداری دارند، در سهولت امور اقتصادی نقش مهمی دارند. فعالان بازار (خریداران و فروشندگان)، با سرمایهگذاری روی داراییهای مختلف، سرمایه خود را در این بازار به گردش در میآورند.
بازار سهام تنها یکی از انواع بازارهای مالی است. بازارهای مالی با خرید و فروش انواع مختلفی از ابزارهای مالی از جمله سهام، اوراق قرضه، ارزها و مشتقات ایجاد میشوند. ایجاد شفافیت در بازارهای مالی به شدت مهم است. این شفافیت سازی با اطلاعاتی از قبیل گزارشهای فروش، وامها، بدهیها، سودها، قیمتهای لحظهای و… که در پلتفرمهای مختلف اطلاعرسانی شده و تحلیلگرها و معاملهگرها بر اساس آنها تصمیمگیری میکنند ایجاد میشود. همچنین قیمت سهام یا سایر داراییهایی که در یک بازار مالی خرید و فروش میشود، الزاماً نشاندهندهی ارزش واقعی آن دارایی نیست و میتواند متفاوت باشد.
برخی از بازارهای مالی کوچک با فعالیت اندک هستند و برخی دیگر تفاوت بین بازار اولیه و بازار ثانویه مانند بورس نیویورک (NYSE) روزانه تریلیون ها دلار اوراق بهادار معامله می شود. بازار سهام یک بازار مالی است که سرمایه گذاران را قادر میسازد تا سهام شرکت های سهامی عام را معامله کنند. بازار اولیه مکانی است که شرکت ها برای اولین بار سهام خود را عرضه می کنند، که به آن عرضه اولیه عمومی (IPO) گفته می شود و با این روش سهام شرکت خود را به فروش می رسانند. هر گونه معامله بعدی سهام در بازار ثانویه اتفاق میافتد، جایی که سرمایه گذاران اقدام به خرید و فروش اوراق بهاداری را که قبلاً مالک آن هستند، مینمایند.
نکته مهم:
قیمت اوراق بهادار در بازارهای مالی ممکن است لزوماً ارزش ذاتی واقعی آنها را منعکس نکند.
انواع بازارهای مالی
بازارهای سهام
شاید فراگیرترین بازارهای مالی، بازارهای سهامی باشند. این بازارها مکانهایی هستند که شرکت ها سهام خود را در آن منتشر میکنند و توسط معاملهگران و سرمایهگذاران خرید و فروش میشوند. بازارهای سهام، یا بازارهای بورس، توسط شرکتها برای افزایش سرمایه از طریق عرضه اولیه عمومی (IPO) استفاده میشوند. سهام متعاقباً بین خریداران و فروشندگان مختلف در بازاری که به عنوان بازار ثانویه شناخته میشود معامله میشود.
شرکتکنندگان معمولی در بازار سهام شامل سرمایهگذاران و معاملهگران (هم خردهفروشی و هم نهادی) و همچنین بازارسازان (MM) و متخصصانی هستند که نقدینگی را حفظ میکنند و بازارهای دوطرفه را ارائه میکنند. خرید و فروش سهام در پلتفرمهای مخصوصی انجام میشود. معاملهگرها، هم میتوانند به صورت حضوری در سازمان بورس و هم به صورت غیرحضوری با استفاده از پلتفرمهای واسطه به نام «کارگزار» (Broker) در بازار سهام فعالیت کنند. کارگزاران اشخاص ثالثی هستند که معاملات بین خریداران و فروشندگان را تسهیل میکنند، همچنین کارگزار زیرساختی فراهم میکند تا خریدارها و فروشندهها به اطلاعات لیست شرکتها، قیمت لحظهای سهام، شرکت در عرضه اولیه سهام و غیره به راحتی دسترسی داشته و معاملات خود را انجام دهند. کارگزار در ازای انجام هر معامله، درصدی از حجم معامله را به عنوان کارمزد دریافت میکند.
سهام شرکت ها در بازارهای رسمی بورس( نظیر بورس نیویورک (NYSE) یا نزدک) یا خارج از بورس (OTC) معامله میشود.
بازارهای خارج از بورس
بازار خارج از بورس (OTC) که مخفف عبارت Over The Counter Markets میباشد یک بازار غیرمتمرکز است، به این معنی که مکانهای فیزیکی ندارد و معاملات به صورت الکترونیکی انجام می شود، که در آن فعالان بازار اوراق بهادار را مستقیماً بین دو طرف بدون کارگزار معامله میکنند. در حالی که بازارهای فرابورس ممکن است معاملات سهام خاصی را انجام دهند (به عنوان مثال، شرکت های کوچکتر یا پرریسک تر که معیارهای فهرست بندی بورس ها را ندارند)، بیشتر معاملات سهام از طریق بورس انجام می شود. با این حال، برخی از بازارهای مشتقه منحصراً فرابورس هستند و بنابراین بخش مهمی از بازارهای مالی را تشکیل می دهند. به طور کلی در بازارهای (OTC) حجم نقدینگی و مقررات کمتری وجود دارد و معاملات آن شفافیت دیگر بازارهای مالی را ندارد.
بازارهای اوراق قرضه
اوراق قرضه اوراق بهاداری است که دولتها یا سازمانها به منظور کسب سرمایه برای اجرای پروژههای تولیدی، عمرانی، خدماتی و ….. منتشر مینمایند. این اوراق دارای تاریخ و سررسید بازپرداخت میباشند. همچنین نرخ سود آنها مشخص میباشد که این نرخ سود از قبل توسط دولت، بانک و یا شرکت مربوطه مشخص میشود.
بازارهای مشتقه
بازارهای مشتقه اوراقی است که ازیک دارایی مشتق میشود. به طور مثال خرید و فروش سهام شرکتهای آمریکایی که در بورس اوراق بهادار آمریکا میباشند تنها برای افرادیکه به بورس آمریکا دسترسی دارند امکان پذیر میباشد. بنابراین امکان معامله سهام این شرکتها برای سایرین وجود ندارد. از اینرو کارگزاران ابزاری به نام مشتقه طراحی کردند که بر اساس نرخ سهام شرکتهای مربوطه ارزشگذاری می شود.
با استفاده از این امکانات میتوان روی هر چیزی مثل سهام، اوراق قرضه،کالا، ارز رایج کشورها، نرخ بهره، شاخص بازار و غیره به صورت دوطرفه معامله کرد. یعنی هم از صعود و هم از نزول قیمت میتوان به سود رسید.در حقیقت چیزی که توسط معاملهگرها خرید و فروش میشود، از ارزش یک دارایی دیگر مثل کالا، سهام، شاخص، یا ارزدیجیتالی مثل بیت کوین مشتق شده و قیمت آن را دنبال میکند. پس یک دارایی مشتقشده به تنهایی فاقد ارزش ذاتی است و قیمت آن به ارزش یک دارایی دیگر مرتبط است.
بازار آتی (Futures Contracts) و همچنین (CFD) جزء بازار مشتقه میباشند. بازارهای آتی از مشخصات قراردادهای استاندارد شده استفاده میکنند. همچنین به خوبی تنظیم میشوند و از اتاقهای پایاپای برای تسویه و تایید معاملات استفاده میکنند. بازارهای اختیار معامله، مانند بورس اوراق بهادار هیئت مدیره شیکاگو (CBOE)، به طور مشابه قراردادهای اختیار معامله را فهرست و تنظیم می کنند. بورس اوراق بهادار و اختیار معامله ممکن است قراردادهایی را در طبقات مختلف دارایی، مانند سهام، اوراق بهادار با درآمد ثابت، کالاها و غیره فهرست کند.
بازار فارکس
بازار فارکس (بازار مبادلات ارزی) بازاری است که در آن شرکت کنندگان میتوانند خرید، فروش، پوشش ریسک و سفته بازی در مورد نرخ مبادله بین جفت ارزها را انجام دهند. به بیان دیگر بازارهای ارزی به بازاری اشاره دارد که در آن ارز رایج کشورها مثل دلار، یورو، پوند، ین، کرون، فرانک و غیره با هم مبادله میشوند. شایان ذکر است بازار فارکس نقدشوندهترین بازار در جهان است. بازار ارز بیش از 5 تریلیون دلار معاملات روزانه را انجام میدهد که بیشتر از مجموع بازارهای آتی و سهام است.
بازار تبادل ارزهای خارجی یک بازار غیرمتمرکز محسوب میشود و از مجموعهای از سیستمهای کامپیوتری و بروکرها در سراسر جهان تشکیل شده است. از مهمترین فعالان بازار بازار تبادل ارزهای خارجی میتوان بانکها، کمپانیهای تبلیغاتی، بانکهای مرکزی، شرکتهای مدیریت سرمایه و صندوقهای پوشش ریسک را نام برد. همچنین بروکرها (همان کارگزارها) و سایر سرمایهگذارها و حتی مردم معمولی نیز میتوانند در بازار تبادل ارزهای خارجی فعالیت کنند و به مبادلهی ارز کشورهای مختلف بپردازند.
ایرانیان میتوانند با استفاده از برخی واسطهها و بروکرهای خارجی در بازار تبادل ارزهای خارجی فعالیت کنیم. کلیهی داراییهایی که از این طریق خرید و فروش میشوند در دستهی CFDها قرار میگیرند. یعنی دارایی خریداری شده ماهیت واقعی ندارد و بروکر از این راه، امکان معاملهی این داراییها را با ارزش لحظهای واقعی برای ما فراهم میکند.
در صورت تمایل میتوانید با مراجعه به وبسایت www.tahlil.school ، ویدیو آموزشی و مقاله نحوه بررسی کارگزاریها(بروکرها) در بازار فارکس را مشاهده و مطالعه نمایید.
بازارهای کالا
بازارهای کالا مکانهایی هستند که تولیدکنندگان و مصرف کنندگان برای تبادل کالاهای فیزیکی در آن فعالیت مینمایند. کالاهای فیزیکی مانند محصولات کشاورزی (مانند ذرت، دام، سویا)، محصولات انرژی (نفت، گاز، اعتبار کربن)، فلزات گرانبها (طلا، نقره، پلاتین)، یا کالاهای نرم (مانند پنبه، قهوه و شکر) میباشند. اینها به عنوان بازارهای کالای نقطهای شناخته میشوند، جایی که کالاهای فیزیکی با پول مبادله میشوند.
با این حال، عمده معاملات در این کالاها در بازارهای مشتقه انجام میشود. از کالاهای لحظه ای به عنوان داراییهای اساسی استفاده میکنند. معاملات آتی و اختیار خرید کالاها هم در فرابورس و هم در بورسهای سراسر جهان مانند بورس کالای شیکاگو (CME) و بورس بین قارهای (ICE) مبادله میشوند.
بازارهای ارز دیجیتال
در چند سال گذشته شاهد معرفی و ظهور ارزهای رمزنگاری شده مانند بیت کوین، اتریوم و غیره هستیم. اینها دارایی های دیجیتال غیرمتمرکز مبتنی بر فناوری بلاک چین هستند. امروزه، صدها توکن ارزهای دیجیتال در دسترس هستند و در سراسر جهان در مجموعهای از مبادلات ارز دیجیتال مستقل آنلاین معامله می شوند. این صرافیها میزبان کیف پولهای دیجیتالی هستند. به این وسیله معامله گران میتوانند یک ارز رمزنگاری شده را با ارز دیگر یا پول های فیات مانند دلار یا یورو مبادله کنند.
از آنجایی که اکثر صرافی های رمزنگاری پلتفرم های متمرکز هستند، کاربران در معرض هک یا کلاهبرداری هستند. صرافی های غیرمتمرکز نیز در دسترس هستند که بدون هیچ مرجع مرکزی کار می کنند. این صرافی ها امکان تجارت مستقیم همتا به همتا (P2P) ارزهای دیجیتال را بدون نیاز به یک مرجع واقعی مبادله برای تسهیل تراکنش ها فراهم می کنند. معاملات آتی و اختیار معامله در ارزهای دیجیتال اصلی نیز موجود است.
نمونههایی انواع بازارهای مالی
بخش های فوق روشن می کند که “بازارهای مالی” از نظر دامنه و مقیاس گسترده هستند. برای ارائه دو مثال عینی دیگر، نقش بازارهای سهام را در آوردن یک شرکت به عرضه اولیه عمومی سهام در نظر میگیریم.
بازارهای سهام و عرضه اولیه سهام
یکی از قدیمیترین و رایجترین بازار مالی، بازار سهام یا همان بورس سهام میباشد. در این نوع بازار، سهام شرکتهای مشخصی توسط سرمایهگذارهای مختلف به صورت عمومی خرید و فروش میشود. هدف از فروش سهام یک شرکت، افزایش میزان سرمایه و نقدینگی شرکتها به منظور توسعهی کسبوکار شرکت است. زمانی که سهام یک شرکت، اولین بار برای فروش در بازار سهام ارائه میشود، یک «عرضه اولیه سهام» یا (IPO) برگزار میشود و سرمایهگذارهایی که به فعالیت آن شرکت اعتقاد دارند، این سهام را خریداری میکنند. با فعالیت شرکت و ارائهی خدمات یا کالاها و توسعهی آن کسبوکار، به مرور ارزش سهام آن شرکت افزایش مییابد و سرمایهگذارها از این راه به سود میرسند.
IPO (عرضه اولیه) همچنین به سرمایه گذاران اولیه در شرکت فرصتی برای نقد کردن بخشی از سهام خود ارائه میدهد. اغلب در این فرآیند پاداشهای بسیار خوبی دریافت میکنند. در ابتدا، قیمت IPO معمولاً توسط پذیره نویسان از طریق فرآیند قبل از بازاریابی تعیین میشود.
ابتدا سهام شرکت در بورس عرضه میشود و معاملات در آن آغاز میشود.سپس قیمت این سهام با ارزیابی و ارزیابی مجدد ارزش ذاتی و عرضه و تقاضای آن سهام در هر لحظه از زمان توسط سرمایهگذاران و معاملهگران، تغییر میکند.
سوالات متداول بازارهای مالی
انواع مختلف بازارهای مالی چیست؟
برخی از نمونههای بازارهای مالی و نقشهای آنها شامل بازار سهام، بازار اوراق قرضه، فارکس، کالاها و بازار املاک و مستغلات و چندین مورد دیگر است. بازارهای مالی را میتوان به بازارهای سرمایه، بازار ارزی، بازارهای اولیه در مقابل ثانویه و بازارهای فهرست شده در مقابل بازارهای فرابورس تقسیم کرد.
بازارهای مالی چگونه کار میکنند؟
علیرغم پوشش بسیاری از طبقات داراییهای مختلف تفاوت بین بازار اولیه و بازار ثانویه و داشتن ساختارها و مقررات مختلف، همه بازارهای مالی اساساً با گرد هم آوردن خریداران و فروشندگان در یک دارایی یا قرارداد و اجازه دادن به آنها برای تجارت با یکدیگر کار میکنند. این اغلب از طریق یک حراج یا مکانیزم کشف قیمت انجام میشود.
کارکردهای اصلی بازارهای مالی چیست؟
بازارهای مالی به دلایل مختلفی به وجود آمدهاند، اما اساسی ترین کارکرد این است که امکان تخصیص کارآمد سرمایه و دارایی ها در یک اقتصاد مالی را فراهم کند. بازارهای مالی با اجازه دادن به بازار آزاد برای جریان سرمایه، تعهدات مالی و پول، اقتصاد جهانی را روانتر میکنند. در عین حال به سرمایهگذاران اجازه میدهند در افزایش سرمایه در طول زمان مشارکت کنند.
چرا بازارهای مالی مهم هستند؟
بدون بازارهای مالی، گردش سرمایه در جوامع به طور کارآمد اتفاق نمیافتد. همچنین فعالیتهای اقتصادی مانند تجارت، معامله، سرمایه گذاری و فرصتهای رشد به شدت کاهش مییابد.
چه کسانی وارد بازارهای مالی میشوند؟
شرکتها از بازارهای سهام و اوراق قرضه برای جذب سرمایه از سرمایه گذاران استفاده میکنند. سفته بازان به طبقات مختلف دارایی نگاه میکنند تا روی قیمت های آینده شرط بندی کنند. معاملهگران محافظهکار از بازارهای مشتقه برای کاهش ریسکهای مختلف استفاده میکنند. کارگزاران اغلب به عنوان واسطه ای عمل میکنند که خریداران و فروشندگان را با هم جمع میکنند و برای خدمات خود کمیسیون یا هزینهای دریافت میکنند.
شایان ذکر است داشتن دانش کافی برای ورود به بازارهای مالی برای بهبود عملکرد توصیه میشود در صورت تمایل میتوانید با مراجعه به وبسایت مدرسه تحلیل با دورههای آموزشی تحلیل تکنیکال آشنا شوید.
جمع بندی
در این مقاله به معرفی انواع بازارهای مالی پرداختیم. همانطور که گفتیم بازارهای مالی شامل بازار سهام، بازار (OTC)، بازار اوراق قرضه، بازار ارزی، بازار مشتق، بازار فارکس، بازار کالا و بازار ارزهای دیجیتال میباشند. بازار فارکس دارای بیشترین حجم معاملات میباشد و بنابراین نقدشوندگی بسیار بالایی دارد. لازم به ذکر است بازار ارزهای دیجیتال حدود یک دهه قدمت دارد و بسیار در حال رشد میباشد.
همانطور که بیان کردیم بازار سهام معروفترین بازار مالی است و مکانی به منظور خرید و فروش سهام شرکتهای مختلف تفاوت بین بازار اولیه و بازار ثانویه میباشد. در کل میتوان گفت بازارهای مالی نقش بسیار مهمی در اقصاد کشورها و همچنین اقتصاد جهان دارند.
انواع بازارهای مالی، شناخت و کارکردهای آن
ممکن است با شنیدن نام بازار، ذهنتان به سمت مکانهایی برود که برای معامله باید در آن حضور داشته باشید تا بتوانید چیزی را مبادله کنید. از بازار ترهبار گرفته تا بازار سکه و طلا. در ادامه قصد معرفی بازارهایی را داریم که برای خرید و فروش در آن، نیازی به حضور فیزیکی نیست.
بازارهای مالی چه هستند؟
بازارهای مالی (Financial Markets) بازارهایی هستند که در آنها معاملهگران، دست به خرید و فروش داراییهای مالی میزنند. داراییهایی نظیر اوراقبهادار، طلا، سهام، کالا و. در این بازارها معامله میشوند. قیمت معاملات در این بازارها بر اساس فرایند عرضه و تقاضا مشخص میشود.
بازارهای مالی، یک سیستم باز و منظم ایجاد میکنند، تا شرکتها بتوانند به سرمایه مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند. این بازارها برای عملکرد صحیح اقتصادهای سرمایهداری بسیار حیاتی هستند. بهطور کلی بازارهای مالی شرایطی را ایجاد میکنند تا بین افراد با مازاد منابع و کسانی که با کمبود منابع مالی مواجه هستند، یک ارتباطی شکل گیرد.
زمانی که حرف از بازارهای مالی میشود، بیشتر افراد ذهنشان تنها بهسمت بورس اوراق بهادار متمایل میشود. در حالی که بازارهای مالی مختلف، با اهداف متفاوتی وجود دارد که اکثر افراد با آنها آشنا نیستند. بازارهایی مانند بورس کالا، بازار طلا، بازار مسکن و. نمونهای از این بازارها هستند. در این مقاله سعی بر آن است که شما را با برخی از این بازارها آشنا کنیم.
کارکردهای بازار مالی
یکی از کارکردهای بازارهای مالی قیمتیابی (Price Discovery process) است. یعنی با توجه به اطلاعاتی که در بازار وجود دارد و براساس قیمت عرضه و تقاضای موجود، قیمت اوراق بهادار تعیین میشود.
هر چه بازار کاراتر باشد، قیمت اوراق بهادار صحیحتر تعیین میشود، یعنی قیمت ورقه بهادار به قیمت واقعی آن نزدیکتر میشود.
هر چه بازار کاراتر باشد قیمت اوراق بهادار درستتر تعیین میشود، یعنی قیمت ورقه بهادار به قیمت واقعی آن نزدیکتر میشود. علاوهبر کارایی بازار، هرچه شرایط رقابت کامل در بازار بیشتر فراهم باشد (یعنی تمامی اطلاعات در دسترس عموم قرار داشته باشند و تعداد زیادی معاملهگر در بازار حضور داشته باشند) قیمت اوراق بهادار بهتر و نزدیکتر به قیمت واقعی آن مشخص میشوند.
کمک به فرآیند تشکیل و تخصیص سرمایه از دیگر مزایای این بازارها هستند. بازارهای مالی منجربه انتقال پولهای اضافی و بلااستفاده سرمایهگذاران خرد و کلان به بخشهایی از صنایع و خدمات که مستعد رشد هستند و یک مزیت نسبی نسبت به دیگر صنایع دارند، میشوند. همچنین این بازار باعث میشود که ریسک، بین متقاضیان و دارندگان وجوه تقسیم شود.
در شکل زیر طبقهبندیهای مختلف از بازارهای مالی را میبینید.
تقسیمبندی بازارهای مالی
تقسیمبندی بازارهای مالی
بازارهای مالی را میتوان براساس حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری آنها به چهار طبقه دستهبندی کرد.
بازارهای مالی براساس حق مالی
بازارهای مالی براساس حق مالی به دو دستهی بازار بدهی و بازار سهام تقسیم میشوند.
بازار بدهی
بازار بدهی، بازاری است که در آن مطالبات ثابت یا ابزارهای بدهی مثل اوراق قرضه معامله میشوند.
بازار سهام
بازاری است که در آن سرمایهگذاران تفاوت بین بازار اولیه و بازار ثانویه به مبادله سهام میپردازند.
بازار مالی براساس سررسید ابزار مورد معامله
بازارها براساس سررسید ابزار قابل معامله به دو دسته بازار پول و سرمایه تقسیم میشوند.
بازار پول (Money Market)
بازار پول، بازاری است که در آن اوراق بهادار با سررسید کمتر از یک سال معامله میشوند. در این بازار سرعت نقدشوندگی بسیار بالا است. نرخ بهره در بازار پول متناسب با مدت زمان نگهداری اوراق بهادار است. یعنی هرچه مدت زمان نگهداری اوراق بهادار بیشتر باشد، نرخ بهره هم افزایش پیدا میکند. نرخ بهره بازار پول به دلیل کوتاهتر بودن مدت زمان سررسید، کمتر از نرخ بهره بازار سرمایه است. همچنین در این بازار ریسک عدم پرداخت پایین است.
اوراقی مانند اوراق خزانه (اوراق بهادار کوتاهمدت با سررسید 3 ماه تا یک سال) و اوراق تجاری شرکتها (اوراق با سررسید 270 روز یا کمتر)، نمونهای از اوراق قابل معامله در بازار پول هستند. از نهادهای مالی مختلف این بازار میتوان بانکهای تجاری و واسطههای مالی و. را نام برد. برای آشنایی بیشتر با نهادهای مالی میتوانید به مقاله آشنایی با نهادهای مالی مراجعه کنید.
بازار سرمایه (Capital Market)
در بازار سرمایه اوراق بهادار با سررسید بیشتر از یک سال مورد معامله قرار میگیرند. اوراقی نظیر اوراق قرضه بلندمدت و سهام از جمله اوراق قابل معامله در این بازار هستند. بهطور کلی این بازار هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را تسهیل میکند.
بازار سرمایه ابزارهای قابل معامله در خود را از لحاظ چرخه عمرشان در دو بازار مختلف در خود جای داده است.
بازار اولیه (Primary Market)
بازار اولیه، بازاری است که اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه و مبادله میشوند. بهطور کلی میتوان گفت که تشکیل سرمایه در بازار اولیه اتفاق میافتد.
بازار ثانویه (Secondary Market)
بعد از اینکه اوراق بهادار برای اولین بار (مثل عرضههای اولیه) در بازار اولیه مورد معامله قرار گرفتند، وارد بازار ثانویه میشوند. بازار ثانویه این امکان را فراهم میآورد تا اوراقی که قبلا در بازار اولیه معامله شدند، دوباره قابلیت معامله داشته باشند و دارندگان آنها نگرانی از جهت خرید یا فروش اوراق نداشته باشند.تعداد دفعات انجام معامله در بازار ثانویه محدودیتی ندارد. بازار بورس نمونهای از بازارهای ثانویه سازمانیافته است.
قیمت اوراق بهادار (مثل سهام) در بازار ثانویه، عملکرد مدیریت شرکت را نشان میدهد. اگر قیمت سهامی بالا رود، نشانگر عملکرد خوب واحد مدیریت است که در نهایت منجربه افزایش سرمایه و ثروت سهامدارانش میشود.
بازار ثانویه میتواند به شکلهای زیر نیز وجود داشته باشد.
بازار مذاکره یا حراج (Auction Market)
در این بازار خریداران و فروشندگان و یا کارگزاران آنها بهطور مستقیم با هم معامله میکنند. معامله زمانی در این بازار انجام میشود که بالاترین قیمتی که برای خرید سهم پیشنهاد شده با پایینترین قیمتی که یک شخص حاضر است سهام خود را به فروش برساند، برابر باشند.
بازار کارگزاری (Broker Market)
اگر به تعداد کافی خریدار و فروشنده در بازار مزایده وجود نداشته باشد، معاملهگران به یک کارگزار مراجعه میکنند. کارگزار با دریافت حق کمیسیون، طرف معاملهای که حاضر به خرید یا فروش سهامش متناسب با شرایط شما باشد را پیدا میکند و از این طریق معامله انجام میشود.
بازار دلالی (Dealer Market)
افرادی در بازار وجود دارند که حاضر به پذیرش ریسک ناشی از نوسانات قیمتها هستند. این افراد از تغییرات قیمت در بازار استفاده میکنند. نوسانگیرها را میتوان از جمله فعالان این بازار دانست.
بازارهای مالی براساس ساختار سازمانی
همانطور که در جدول بالا میبینید. بازارهای مالی از لحاظ قانونمندی، نظم و ساختار سازمانی به چهار دسته تقسیم میشوند.
بازارهای رسمی
بورس اوراق بهادار از بازارهای رسمی سازمانیافته است که شامل تسهیلات فیزیکی مشهود است. قوانین و شرایط سختگیرانهای برای شرکتهایی که وارد بورس میشوند اعمال میشود. این شرکتها تفاوت بین بازار اولیه و بازار ثانویه از لحاظ میزان نقدینگی، شفافیت اطلاعات و. بررسی میشوند. بهطور کلی ریسک شرکتهای فعال در بورس کمتر از سایر بازارها نظیر فرابورس است. عمدهترین اعضای فعال در بورس ایران، عبارتاند از: کارگزاران، معاملهگران و بازارسازان
به این بازار، بازار اول نیز گفته میشود و معاملات مربوط به شرکتهای بورسی در آن انجام میشود.
بازار خارج از بورس (Over The Counter)
بازار خارج از بورس (OTC) که به آن بازار مبتنی بر چانهزنی نیز میگویند، بازاری است که در آن معامله بر روی اوراق بهادار شرکتهایی که در بورس پذیرفته نشدهاند انجام میشود. این بازار دارای یک مکان فیزیکی نیست و شرایط آسانتری برای ورود به آن نسبت به بازارهای رسمی وجود دارد.
در ایران بازار فرابورس معادل بازار خارج از بورس است و تنها تفاوتی که در آنها وجود دارد این است که بازار فرابورس دارای یک مکان فیزیکی است. به این بازار میتوان بازار دوم نیز گفت.
بازار سوم
شامل کلیه بازارهای خارج از بورس است. در این بازار کلیه اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس، در خارج از بورس مورد معامله قرار میگیرند. معمولا سازمانها و موسسات بزرگ سرمایهگذاری در این بازار به معامله اوراق بهادار میپردازند. یکی از دلایل این کار میتواند به خاطر حق کمیسیون و کارمزد کمتری که این بازار دارد، باشد.
بازار چهارم
در بازار چهارم معمولا سازمانهایی که قصد انجام معاملات خیلی بزرگ دارند، فعالیت میکنند. در این بازار برای اینکه کارمزدی پرداخت نشود، طرفین معمولا بهطور مستقیم و بدون دخالت کارگزار دست به معامله میزنند. نوعی سیستم کامپیوتری وجود دارد که موسسات با استفاده از آن میتوانند مقادیر تفاوت بین بازار اولیه و بازار ثانویه زیادی از اوراق بهادار و یا سهام را بدون وجود هیچ واسطهای خرید و فروش کنند. معمولا معاملات عمده و بلوکی در این بازار انجام میشود.
بازارهای مالی براساس زمان واگذاری
در آخرین تقسیمبندی میتوان بازار را از نظر زمان واگذاری به دو دسته بازار آتی و بازار نقدی تقسیمبندی کرد.
بازار آتی (future market)
بازاری است که اوراق مشتقه در آن مورد معامله قرار میگیرند. بههمین دلیل به این بازار، بازار اوراق مشتقه نیز میگویند. اوراق مشتقه، قراردادی است که طی آن دارندهاش را موظف یا مختار میکند تا در یک تاریخ معین در آینده، دارایی را بخرد و یا بفروشد. قراردادهای مالی و اختیار معامله از اوراق مشتقه هستند که در مقالات بعد راجعبه آنها صحبت خواهیم کرد.
بازار نقدی (Spot market)
بازاری است که در آن به محض انجام شدن معامله، تمام مبادلات مالی نیز در همان لحظه اتفاق میافتد. یعنی به طور آنی پس از پرداخت مبلغ توسط خریدار، مالکیت آن کالا یا اوراقبهادار به خریدار منتقل میشود.
بورس کالای ایران
علاوهبر بورس اوراق بهادار، بورس کالا نیز در ایران وجود. در بورس کالای ایران، محصولاتی نظیر زعفران، زیره سبز و پسته معامله میشوند. این معاملات بهصورت قرار داد آتی بسته میشوند. بهطور کلی میتوان گفت بازار آتی یکی از بخشهای بورس کالا است. قرار داد آتیِ کالا به این صورت است که دو طرف معامله (خریدار و فروشنده) قراردادی تنظیم میکنند که طی آن یک کالای خاص، با قیمتی مشخص، در تاریخ معینی در آینده، توسط فروشنده در اختیار خریدار قرار بگیرد. با استفاده از این قرار داد میتوان ریسک تغییرات قیمت انواع کالاها را پوشش داد.
خرید طلا در بورس کالا
اختصاص بخشی از سپردهی خود به طلا، میتواند ریسک سبد سرمایهگذاری (پرتفوی) شما را کاهش بدهد. با خرید طلا به این صورت و نه به صورت حضوری، ریسک خرید و نگهداری طلا به حداقل میرسد. برای خرید طلا در بورس از سه روش میتوان استفاده کرد. یکی از این روشها استفاده از صندوقهای طلا است. علاوه بر آن از طریق گواهی سپرده سکه طلا نیز میتوان اقدام به خرید طلا کرد. برای خرید شمش طلا میتوان به بازار فیزیکی بورس کالا مراجعه کرد. در مقالات آینده راجعبه بورس کالای ایران و خرید طلا و شمش، توضیح داده خواهد شد.
نرخ سود بازارها، آمپر چسباند /نرخ سود در مسیر صعود
تب نرخ سود بازار های مالی بالا رفته است. در یک هفته مانده به پایان بهار، بررسی های آماری نشان می دهد نرخ سود تمام بازار های مالی افزایش پیدا کرده و در برخی بازارهای مالی رکوردزنی کرده است. بازار بین بانکی و بازار مسکن مهم ترین این معاملات بوده اند.
به گزارش اقتصادنیوز، نرخ سود در بازار های مالی علامتی از وضعیت قیمت ها و متغیری است که نوسان آن نقش دماسنج تغییر در معاملات را دارد.
در همین رابطه آمارها نشان می دهد نرخ سود تمام بازارهای مالی در هفته سوم خرداد ماه صعودی بوده و روندی افزایشی به خود گرفته است.
رشد نرخ سود در هفته سوم خرداد بازار باز
بانک مرکزی دربازار باز و بازار بین بانکی اقدام به بسط و قبض نقدینگی در هر هفته در بانک ها می کند. نحوه فعالیت بانک مرکزی در بازار باز اینگونه است که با خرید و فروش اوراق به بانک ها نقدینگی این نهاد های مالی را تنظیم می کند. عرضه اوراق ازسوی بانک هاست اما تشخیص خرید آن با بانک مرکزی.
اکنون این معاملات در بازار بین بانکی روندی نزولی داشته و بعد از حداقل 4 ماه دوباره به کانال 60 همت بازگشته است.
این در حالی است که ضمن کاهش خرید بانک مرکزی در این بازار یا به عبارت دیگر کاهش بسط پول در بازار باز، نرخ سود در این معاملات افزایشی شده و از 19.1 درصد به 19.2 درصد در این مدت رسیده است.
رکوردزنی متوالی نرخ سود بین بانکی
همزمان با کاهش معاملات در بازار باز، در بازار بین بانکی سطح معاملات بالا رفته و در هفته سوم خرداد ماه اعتبارات قاعده مند به 17 هزار و 770 میلیارد تومان ارتقا پیدا کرده است.
در کنار افزایش نرخ سود در بازار باز، اکنون روند آماری نرخ سود بین بانکی نیز صعودی بوده و در بالاترین سطح خود در 5 ماه اخیر قرار گرفته است.
طبق آمارهای بانک مرکزی این شاخص با 0.02 واحد درصد افزایش به 20.57 درصد رسیده است.
جبران کسری بودجه مدیون نرخ سود
بخشی از اوراقی که بانک ها با آن به داد و ستد در بازار باز می پردازند را از طریق عملیات در بازار اولیه خریداری می کنند. این بازار به منظور تامین بخشی از کسری بودجه دولت در سال 1399 راه اندازی شده و علت اصلی آن دست یابی به این هدف از مسیری غیر تورمی است.
این بازار در پایان سومین هفته خرداد ماه 9 هزار و 330 میلیارد تومان از کسری دولت را تامین کرده که 2 هزار و 570 میلیارد تومان آن در هفته اخیر بوده است.
به باور برخی تحلیلگران این یک رونق جدی به حساب می آید که مهم ترین دلیل آن بالابردن نرخ سود و انعطاف وزارت اقتصاد در این خصوص بوده است.
به طور کلی یکی از مهم ترین شاخص های مورد بررسی دربازار اولیه نرخ سود و تاریخ سررسید آن است و هر چه نرخ سود در این بازار بالاتر و تاریخ سررسید کوتاه تر باشد مشتریان برای خرید تمایل بیشتری خواهند داشت.
در همین رابطه ویژگی اوراق فروخته شده در این بازار نشان می دهد در موقعیت مورد بررسی نرخ سود در بازار از هفته قبل افزایش بیشتری داشته و از 21.68 درصد به 21.83 درصد رسیده است.
وام مسکن پر تقاضا شد
آخرین بازار و آخرین نرخ سود مربوط به وام مسکن است. در این معاملات بانک مسکن اوراق به متقاضیان وام می فروشد تفاوت بین بازار اولیه و بازار ثانویه تا آنها با اوراقی که خریده اند از بانک مسکن وام در یافت کنند. قیمت هر کدام از اوراق در بازار خرید و فروش این کالا تعیین می شود اما اعتبار هرکدام برای وام دهی 500 هزار تومان است.
تهیه وام از این طریق سقفی هم دارد که ازنیمه دوم سال گذشته تاکنون دوبرابر شده و برای مجردین برابر با 240 میلیون تومان و برای متاهلین معادل با 480 میلیون تومان ثبت شده است.
اکنون بررسی نرخ سود و دامنه خرید و فروش اوراق نشان می دهد رشد تقاضا در هفته سوم خرداد ماه موجب شده تا اوراق به کانال 130 هزار تومان رسیده و نرخ سود وام مسکن معادل با 27.12 درصد ارتقا پیدا کند. کانال نرخ سود 27 درصد در وام مسکن بیشترین سطح این شاخص در ماه های اخیر به حساب می آید.
افزایش سهم تامین مالی از طریق بازار سرمایه با تجمیع و تنقیح قوانین
رییس هیات مدیره بورس تهران به بررسی اهمیت بازار پایه و دلایل عدم توسعه آن در ایران پرداخت و گفت: در ایران علیرغم آنکه بازار سرمایه متشکل و ساختار یافته از قدمت زیادی برخوردار نیست اما تصویب قانون توسعه ابزارها و نهادهای و تلاش های صورت گرفته و رشد شتابان بخش های مختلفی از بازار سرمایه در سال های اخیر این بازار و پتانسیل نهفته آن را برای تأمین مالی بنگاه های اقتصادی در کانون توجه قرار داده است.
دکتر امیر تقی خان تجریشی در گفت وگو با روابط عمومی و امور بین الملل بورس تهران ضمن بیان مطلب فوق به نقش و اهمیت بازارهای مالی اشاره کرد و گفت: در هر کشور، شرکتهای دولتی و خصوصی فراوانی فعالیت میکنند و بخشی از نیازهای جامعه خود و دیگر کشورها را تامین میکنند. این شرکتها برای شروع، ادامه و گسترش فعالیتهای خود به حجم بالایی از منابع مالی نیاز دارند. اغلب حجم تامین سرمایه برای بعضی از طرحهای توسعهای زیاد است، به گونهای که یک شرکت به تنهایی قادر به تامین آن نیست. در بسیاری اوقات دولتها نیز برای اجرای طرحهای مختلف نیاز به تامین سرمایه دارند لذا نقش و اهمیت بازارهای مالی در این شرایط پررنگتر میشود.
وی وجود بازارهای مالی را فرصتی با اهمیت برای شرکتها و دولتها به منظور تامین منابع مالی خود عنوان کرد و اظهار داشت: در واقع هدف اصلی این بازارها تسهیل ارتباط بین عاملین دارای مازاد منابع و عاملین دارای کمبود منابع و کاهش هزینه های مبادلاتی می باشد. یکی از بازارهای مهم در جهان که در تأمین مالی بنگاه ها نقش موثری دارد بازار سرمایه است.
تجریشی تصریح کرد: بازارسرمایه شامل دو بخش بازار اولیه و بازار ثانویه است و تأمین مالی در بازار اولیه امکان پذیر می باشد. در بازار اولیه شرکت ها برای اولین بار با عرضه بخشی از سهام خود به عموم، منابع جهت انجام پروژه ها و طرح های خود را تأمین می کنند. لیکن در بازار ثانویه تنها سهام شرکتهای پذیرفته شده، مورد معامله و داد و ستد قرار می گیرند. رییس هیات مدیره بورس تهران به روش های تامین مالی در بازار اولیه اشاره کرد و افزود: تامین مالی در بازار اولیه به ۲ روش کلی تامین مالی مبتنی بر بدهی و تامین مالی سرمایه ای تقسیم می شود .
در تامین مالی به روش بدهی، شرکت یا سازمان تامین مالی کننده براساس یکی از انواع اوراق موجود در بازار سرمایه اقدام به انتشار اوراق بدهی می کند، در حال حاضر تامین مالی از طریق انتشار اوراق بهادار مبتنی بر عقود اسلامی از جمله اوراق مشارکت و انواع صکوک از جمله صکوک،اجاره، مرابحه، منفعت، رهنی، خرید دین، سلف موازی و انواع اوراق خزانه امکان پذیر است. در حوزه ی تأمین مالی سرمایه ای، تأمین مالی از طریق تأسیس یا عرضه بخشی از سهام شرکت یا پروژه و یا افزایش سرمایه صورت می گیرد . در حال حاضر، تاسیس شرکت سهامی عام با هدف سرمایه گذاری در بازار اولیه تعداد بسیار محدودی دارد.
وی بازار اولیه را دارای پتانسیل رشد در تامین مالی بنگاه های اقتصادی دانست و گفت: در ایران علیرغم آنکه بازار سرمایه متشکل و ساختار یافته از قدمت زیادی برخوردار نیست، اما با تصویب قانون توسعه ابزارها و نهادهای و تلاش های صورت گرفته و رشد شتابان بخش های مختلفی از بازار سرمایه در سال های اخیر این بازار و پتانسیل نهفته آن را برای تأمین مالی بنگاه های اقتصادی در کانون توجه قرار داده است.
با این حال بررسی و آمار و اطلاعات منتشر شده نشان دهنده آن است که کارکرد اصلی این بازار یعنی تأمین و کمک به تخصیص بهینه منابع مالی و کاهش هزینه تأمین مالی، تحت تأثیر رشد بازار ثانویه قرار گرفته است و نقش بازار اولیه نسبت به بازار ثانویه بسیار کمتر از انتظار بوده است.
تجریشی معتقد است در سال های گذشته علیرغم رشد بازار سرمایه این رشد صرفًا در بخش بازار ثانویه اتفاق افتاده است و اظهارداشت: براساس آمارها، حجم اوراق و منابعی که در بازار اولیه بورس مورد معامله قرارگرفته از ۲۲هزار میلیارد تومان در سال ۹۴ به ۳۸ هزار میلیارد تومان در سال ۹۸ رسیده، یعنی چیزی حدود ۳۰ درصد رشد داشته است. این در صورتی است که طی همین مدت حجم بازار ثانویه از حدود ۶۸ هزار میلیارد تومان به ۱۱۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده و رشدی ۱۳۰۰ درصدی داشته است.
وی ادامه داد: بدین ترتیب در دوره ای که بازار ثانویه با رشد قابل ملاحظه ای مواجه بوده است، شرکت های پذیرفته شده در بورس نتوانسته اند در سطح بالایی نسبت به تأمین مالی از بازار اقدام نمایند و ارزش بازار بورس تهران از ارزش اسمی خود فاصله معناداری گرفته است. در واقع عملکرد بازار سرمایه در حوزه تأمین مالی به عنوان اصلی ترین کارکرد آن، کاملا تحت تأثیر تحولات بخش معاملات ثانویه قرار گرفته است.
تجریشی فرهنگ سازی در جهت تأمین منابع مالی که کارکرد اصلی بازار سرمایه است را کمرنگ دانست و گفت: در یک بازار مالی توسعه یافته رشد بازار ثانویه در اثر رشد عوامل مرتبط اقتصادی عموماً تبعات مثبتی برای بنگاه های اقتصادی در جهت تأمین مالی از این بازار را دارد، اما به نظر میرسد در ایران ارتباط متناسبی بین بازار اولیه و بازار ثانویه برقرار نیست و همه تلاش ها معطوف به رشد بازار ثانویه شده است و فرهنگ سازی در جهت تأمین منابع مالی که کارکرد اصلی بازار سرمایه است کمرنگ تر بوده است.
وی به برخی از دلایل عدم توسعه بازار اولیه در تأمین مالی بنگاه های اقتصادی پرداخت و گفت: یکی از دلایل عدم توسعه بازار اولیه در تأمین مالی بنگاه های اقتصادی، تعدد قوانین و نهادهای تصمیم گیر قوانین است. عدم آشنایی مسئولین هر بخش با وظایف و ظرفیت های سایر بخشها ، اغلب منجر به تعدد نهادهای تصمیم گیر و تعارض قوانین و به تبع آن پیچیده شدن مسائل و ناکار آمد شدن قوانین شده است. همچنین، خلاء وجود یک قانون اصلی در این حوزه که جامع موضوعات موجود در زمینه تأمین مالی و تبیین کننده روش های طراحی و به کارگیری انواع روش های تامین مالی در آینده باشد محسوس است.
رییس هیات مدیره بورس تهران به عدم تناسب قانون تجارت با شرایط روز بنگاه ها اشاره کرد و افزود: قانون تجارت که ساختار حقوقی فعالیت بنگاههای اقتصادی را مشخص میکند مربوط به سال های دور پیش از انقلاب می باشد. این در حالی است که فضای کسب و کار در این دوره بسیار تغییر یافته و این قوانین اغلب متناسب با شرایط روز بنگاه ها نیست . وجود این قوانین دست و پاگیر و قدیمی، فرایند پذیرش شرکت ها را زمان بر و دشوار کرده است به طوریکه فرایند پذیرش، علیرغم تلاش بورس ها ممکن است چندین ماه زمان ببرد. همچنین آشنا نبودن و کمبود ابزار و شیوه های تأمین مالی متنوع در این بازار متناسب با شرایط هر یک از بنگاه ها، جذابیت این بازار برای بنگاه ها و سرمایه گذاران را کاهش داده است.
وی از جمله این موارد را کمبود ابزارهای مالی تأمین مالی با سررسیدهای مختلف ذکر کرد و گفت: با توجه به اینکه هر یک از بنگاهها منابع مالی را برای نیازهای مختلفی میگیرند، لازم است ابزارهای مالی نیز متناسب با هریک از این نیازها تغییر کنند. در حال حاضر گرچه برخی از ابزارها در بازار تعریف شده اند لیکن هنوز نتوانسته اند به طور گسترده مورداستفاده قرار گیرند. همچنین توسعه ابزارها برای پوشش ریسک این امکان را برای موسسات تجاری فراهم میکندکه با استفاده از آنها، خود در مقابل تغییرات اقتصادی مصون بمانند.
تجریشی افزود: به عنوان مثال نوسانات نرخ ارز و نبود ابزاری برای پوشش آن فعالیت تولیدی را با مشکل مواجه میکند. از طرفی در حال حاضر فعالیت های سوداگرانه روی خود کالاها و دارایی ها صورت میگیرد در حالیکه این امر میبایست بر روی ابزارهای مالی مبتنی برآنها انجام شود. به عبارت دیگر مردم برای تقاضای سوداگرانه روی ارز به جای نگهداری ارز خارجی بایداوراق مبتنی بر این ارز را مبادله و نگهداری کنند.
رییس هیات مدیره بورس تهران بر تغییر نرخ بهره متناسب با شرایط اقتصادی و میزان و نوع سرمایه گذاری ها تاکید کرد و تصریح کرد: علاوه بر این کنترل دولتها بر بانک ها و نبود شیوه جایگزین برای سرمایه گذاری ریسک گریز ، شاید از طریق کنترل نرخ بهره (در شرایط تورمی) تداوم فعالیت بانکی را امکان پذیر کند، ولی در بازار سرمایه که اعمال چنین کنترل هایی سختتر است این عمل منجربه ناکارآمد شدن تأمین مالی از طریق انتشار اوراق می گردد.
لذا ضروری است نرخ بهره متناسب با شرایط اقتصادی و میزان و نوع سرمایه گذاری ها تغییر یابد. از طرفی در بحث تأمین مالی از طریق انتشار اوراق، بنگاه های اقتصادی یکسان تلقی شده اند و یک بنگاه از لحاظ نرخ تأمین مالی با یک بنگاه کم ریسک تفاوت چندانی ندارد.
وی در ادامه نقش موسسات رتبه بندی را با اهمیت ارزیابی کرد و توضیح داد: نقش کمرنگ موسسات رتبه بندی منجر به عدم درک سرمایه گذاران از میزان ریسکی که می پذیرند گردیده و گاهاً سرمایه گذاران در حالیکه برای برخی از شرکت ها ریسک زیادی قبول کرده اند ، نرخ بازده متناسب دریافت نمی کنند. حقیقت آن است که همه شرکت ها و پروژه ها دارای نرخ بازدهی و بهره وری یکسان نیستند و به طبع می توانند سرمایه گذاران خود را از بازده های متفاوتی برخوردار سازند.
همچنین یکی از نکات قابل تامل در این خصوص آن است که متداول ترین ابزار تامین مالی در این حوزه اوراق مشارکت است که بر اساس مبانی انتشار ، قرار است منافع حاصل از مشارکت را میان سرمایه گذار و سرمایه پذیر تقسیم کند، اما در سال های اخیر سود نهایی تمامی طرح های مبنای این اوراق دقیقا معادل سود علی الحساب و برابر با هر پروژه دیگری بوده است. شناورسازی نرخ سود تسهیلات بانکی و سود اوراق تامین مالی بر اساس نرخ هایبازدهی متفاوت شرکت ها و پروژه ها می تواند به پویایی بازار تامین مالی کمک کند و از همبستگی شدید نرخ اوراق و تسهیلات بکاهد.
وی افزود: علیرغم وجود اختیارات قانونی انتشار و صدور سهام به قیمتی متفاوت از قیمت اسمی در قانون تجارت (ماده ۱۶۰) و قانون مالیات های مستقیم، تقریباً تمامی افزایش سرمایه شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس از طریق صدور سهام به قیمت اسمی انجام میشود، این امر باعث شده تا در ورود سرمایه گذاران جدید به شرکت، عمده مبالغ پرداختی توسط ایشان ( در خرید حق تقدم خرید سهام)، به سهامدارانی که از حق تقدم خود در افزایش سرمایه ها استفاده نکرده اند، داده شده و تنها بخش اندکی ( به قیمت اسمی ) به شرکت وارد شود ؛ این رویه قطعا در جذب منابع چندان موفق نبوده و به شرکت ها امکان جذب منابع در زمان افزایش قیمت سهام را نخواهد داد .
تجریشی به عدم آشنایی بنگاه های مالی از ابزارهای بازار سرمایه به منظور تأمین مالی اشاره کرد و گفت: یکی دیگر از مشکلات، عدم آشنایی بنگاه های مالی از ابزارهای بازار سرمایه در جهت تأمین مالی است و اغلب تأمین مالی در بازار سرمایه از طریق افزایش سرمایه و انتشار سهام که گرانترین شیوه تأمین مالی است به عنوان مطلوبترین روش مد نظر بنگاه ها قرار گرفته است. لذا فرهنگ سازی و آشنا کردن فعالان اقتصادی به موضوع تأمین مالی به صورت عام و از طریق روش ها و ابزارهای نوین بازار سرمایه به صورت خاص و تشویق استفاده از ظرفیت های قانونی موجود در تأمین مالی از بازار سرمایه می تواند راهگشا باشد.
وی برخی چالش های موجود در مسیر تامین مالی بنگاه های اقتصادی را برشمرد و اظهار داشت: در نهایت با توجه به چالش های موجود در مسیر تامین مالی بنگاه های اقتصادی ، به نظرمی رسد راهکارهایی از قبیل تجمیع تمام قوانین مرتبط با انواع تامین مالی در یک قانون جامع تحت عنوان قانون تامین مالی ، شناور سازی نرخ سود تسهیلات بانکی و سود اوراق تامین مالی بر اساس نرخ های بازدهی متفاوت شرکت ها و پروژ ها ، تأسیس و گسترش موسسات رتبه بندی اعتباری اوراق با قابلیت رتبه بندی انواع اوراق بهادار مالی، تعیین شرکت های برتر جهت انتشار اوراق بدون رکن ضامن ، توسعه ابزارهای مبتنی برسرمایه در کنار انتشار طیف وسیعی از اوراق بدهی (مانند اوراق وکالت، جعاله، منفعت، مرابحه، استصناع و…) ، تأسیس شرکت های سهامی عام پروژه و تقویت صندوق های سرمایه گذاری بتواند به پویایی نظام تامین مالی کمک کند و در عین حال منجر به افزایش سهم تامین مالی از طریق بازار سرمایه شود.
رییس هیات مدیره بورس تهران در پایان هدف از ایجاد بازار اولیه را تامین مالی بنگاه ها عنوان کرد و گفت: باید توجه کرد عدم توجه به بازار اولیه و عدم هدایت منابع به سمت بازار سرمایه، منجر به افزایش قیمت محصولات مالی در بازار ثانویه در صورت ورود بیش از حد نقدینگی میگردد. باید توجه کرد که بازار ثانویه به تنهایی مولد نیست و درصورتی که رونق بازار سرمایه به بازار اولیه منتقل شود می تواند منجر به جذب سرمایه، تولید و اشتغال گردد. در واقع هدف از این بازار ایجاد رونق برای هدف اصلی بازار سرمایه که تأمین مالی بنگاه هاست و نباید تحت تأثیر بازار ثانویه مورد غفلت قرار گیرد.