اوراق مشتقه و انواع آن در بازار سرمایه

بازارهاي مالي مناسبات و ترتيباتي هستند كه امكان معامله تعهدات و ابزارهاي مالي را فراهم نموده و به تقابل عرضه و تقاضاي اين اسناد ميپردازند. بازارهاي مالي نيز بازارهايي هستند كه در آنها داراييهاي مالي مثل سهام و اوراق قرضه كه ارزش آنها به ارزش توليدات و خدمات ارايه شده توسط شركتهاي منتشر كننده آنها وابسته است، مبادله ميشوند. تفاوت داراييهاي مالي با داراييهاي واقعي در اين است كه داراييهاي واقعي ماهيت فيزيكي دارند مانند اتومبيل، املاك و مستغلات، و وسايل منزل.
انواع بازارهای مالی در ایران
امروزه افراد با هدف افزایش دارایی و کسب سود وارد بازارهای مختلف میشوند؛ اما سودآوری هر فردی به کمک شناخت کافی از بازارها و کارکردهای آنها میسر میشود. بههمین دلیل، در ادامه به بررسی انواع بازارهای مالی و کاربردهای هر کدام میپردازیم.
بازار مالی چیست؟
بازار مالی (Financial Market)، اصطلاحی است که برای طیف وسیعی از بازارها به کار میرود و به بازاری اطلاق میشود که داراییهای مالی مانند سهام، سپردههای سرمایهگذاری، طرحهای بازنشستگی، انواع بیمه نامهها و اوراق بهادار، در آن معامله میشوند.
این بازارها بهعنوان یک واسطه بین پساندازکنندگان و سرمایهگذاران توسط سازماندهی منابع مالی بین آنها، عمل میکنند.
بازار سرمایه همچنین بستری را برای خریداران و فروشندگان فراهم میکند تا بتوانند با قیمتی که توسط نیروهای عرضه و تقاضا تعیین میشود، داراییها را معامله کنند.
کارکرد بازارهای مالی
در زیر به برخی از کارکردهای بازارهای مالی اشاره کردهایم:
- آنها، به کشف قیمت اوراق بهادار کمک میکنند. در واقع، تعامل مکرر بین سرمایهگذاران موجب تثبیت قیمت بر اساس تقاضا و عرضه در بازار میشود.
- این بازارها، سازماندهی منابع مالی را تسهیل میکنند. آنها سبب هدایت داراییها به سمت بازارهای مولد میشوند.
- آنها، نقدینگی داراییهای معامله شده را با تسهیل تبادل تقویت میکنند؛ زیرا سرمایهگذاران میتوانند به سرعت اوراق بهادار خود را بفروشند و داراییها را به وجوه نقد تبدیل کنند.
- بازار مالی، فرایند توزیع ریسک بین متقاضیان وجوه و دارندگان وجوه را آسان میکند. بهعبارت دیگر، در این عملکرد ریسک از دارندگان وجوه به متقاضیان وجوه منتقل میشود.
- صنایع، افراد را تشویق به سرمایهگذاری میکنند و افراد نیز از صنایع میخواهند که پول آنها را جذب کنند و به سودآوری برسانند. بنابراین بازار مالی، دسترسی آسانی را برای خریدار و فروشنده بالقوه فراهم میکند.
- بازارهای سرمایه باعث صرفهجویی در زمان، پول و تلاش طرفین میشوند؛ به این دلیل که افراد و صنایع نیاز به صرف منابع برای یافتن خریداران احتمالی یا فروشندگان اوراق بهادار ندارند.
انواع بازارهای مالی در ایران
بر اساس ماهیت، سررسید تعهدات مالی، زمان واگذاری و ساختار سازمانی، بازارهای مالی در چهار گروه مختلف طبقهبندی میشوند:
بازارهای مالی بر اساس ماهیت
بر اساس ماهیت، بازارها به دو دسته بازار بدهی و بازار سهام تقسیم میشوند:
بازار بدهی (Debt market)
به بازاری گفته میشود که اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه دولتی و اوراق مشارکت، در آن خریدوفروش میشوند.
بازار سهام (Stock Market)
بازار سهام یا بورس سهام یکی از رایجترین بازارهای مالی در دنیاست. در این نوع بازار، سهام شرکتهای انتخاب شده توسط معاملهگران مختلف بهصورت عمومی معامله میشوند.
بازارهای مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی
بر اساس سررسید تعهدات مالی، بازارها به دو دسته بازار پول و بازار سرمایه تقسیم میشوند:
بازار پول (Money Market)
بازاری که در آن اوراق بهادار، با نقدشوندگی بالا و سررسید کمتر از یک سال خریدوفروش میشوند، بازار پول نامیده میشود. مانند: اوراق تجاری شرکتها و اوراق خزانه
میتوان از بازار پول بهعنوان بازار ابزارهای مالی کوتاهمدت با ویژگی ریسک پایین عدم پرداخت و پایین بودن نرخ بهره نسبت به سایر بازارها، نام برد.
بازار سرمایه (Capital Market)
این بازار، محلی برای خریدوفروش داراییهای مالی برای بازههای زمانی بیش از یک سال است و به دو نوع تقسیم میشود:
بازار اولیه، زمانی ایجاد میشود که اوراق بهادار برای بار اول عرضه و مورد معامله قرار میگیرند.
بازار ثانویه، بازاری است که افراد داراییهای مالی را از افرادی که در ابتدا آنها را خریدهاند و حالا تمایل به فروششان را دارند، خریداری میکنند.
بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری
بر اساس زمان واگذاری، بازار ها به دو دستهی بازار نقدی و بازار آتی تقسیم میشوند:
بازار نقدی (Spot market)
به بازاری که در آن معاملات بین خریداران و فروشندگان در زمان حال اجرا میشود، بازار نقدی میگویند.
این بازار با هدف انجام سریع معاملات شامل خریدوفروش کالاها و اوراق بهادار تشکیل شده است.
بازار ابزارهای مشتقه (Derivative Market)
در بازار ابزارهای مشتقه یا بازار آتی، اوراق مشتقه مورد معامله قرار میگیرند.
اوراق مشتقه، قراردادی است که بر اساس آن صاحب اوراق موظف یا مختار است که در تاریخ مشخصی در آینده، یک دارایی را بخرد یا بفروشد.
بازارهای مالی بر اساس ساختار سازمانی
از نظر ساختار سازمانی، بازارهای مالی به چهار دستهی بازارهای رسمی، بازارهای خارج از بورس، بازار سوم و بازار چهارم تقسیم میشوند:
بازار رسمی (Stock Market)
بازار بورس اوراق بهادار، یک بازار رسمی در ایران است. در واقع یک بازار مالی متمرکز است که جهت پذیرش شرکتها، قوانین و شرایط دشواری دارد.
بازار خارج از بورس (Over The Counter)
یک بازار غیرمتمرکز است که در آن، معامله بهصورت مستقیم بین خریدار و فروشنده انجام میشود.
قوانین و استانداردهای مربوطه نیز بهصورت سفارشی و قراردادی مشخص میگردد. درنتیجه، برای پذیرش شرکتها شرایط آسانتری نسبت به بازارهای رسمی دارد.
بازار سوم (Third Market)
مکانی مطمئن برای اجرای معاملات عمده داراییهای مالی است که امکان یا شرایط پذیرش در فرابورس را ندارند. کمیسیون در این بازار کمتر از کمیسیون در بورس اوراق بهادار است.
بازار چهارم (Fourth Market)
بازاری است که معاملهگران، عمده معاملات بزرگ خود را در آن انجام میدهند. آنها جهت عدم پرداخت کارمزد، تلاش میکنند تا از طریق تعامل با یکدیگر و بدون استفاده از کارگزار معاملات را اجرا کنند.
معایب بازارهای مالی
در زیر به برخی از معایب بازارهای مالی را اشاره کردهایم:
- بروکراسی بیش از حد توسط نهادهای نظارتی میتواند کل فرآیند را زمانبر کند.
- در برخی از مواقع شرکتها بهدلیل قوانین و مقررات سختگیرانه نمیتوانند وارد بازار مالی شوند.
- سرمایهگذاران ممکن است بهخاطر عدم دسترسی به اطلاعات، داراییهای خود را از دست بدهند.
سخن پایانی
همان طور که گفته شد، بازارهای مالی نقش حیاتی در اقتصاد دنیا دارند و محلی برای رهنمود دارایی و سرمایه افراد به سمت بازارهای مولد هستند. بنابراین، افراد تلاش میکنند با شناخت انواع بازارهای مالی، در بازاری قدم بگذارند که ضمن حفظ دارایی خود موجب افزایش سودآوری آنها شود.
آشنایی با انواع بازارهای مالی در ایران
در این مقاله آموزش بورس با انواع بازارهای مالی در ایران آشنا میشویم و پس از طبقه بندی این بازارها، ویژگیهای هریک را با هم بررسی خواهیم کرد.
جایگاه بخش مالی در اقتصاد یک کشور
نظام مبتني بر اقتصاد بازار در سطح كلان به وجود بازارهاي 4 گانه اعتقاد دارد. اين بازارها عبارتند از: بازار كالا، بازار كار، بازار پول و بازار سرمايه. تجزيه و تحليل بازارهاي 4 گانه تعادل عمومي را به اثبات ميرساند. دو بازار از بازارهاي ياد شده در ارتباط با بخش مالي ميباشد. بخش مالي روي دوم سكه اقتصاد است كه در واقع مكمل بخش واقعي اقتصاد است. بنابراين تعادل بلند مدت و با ثبات هر نظام اقتصادي هنگامي به دست ميآيد كه دو بخش مالی و اقتصادی با ارتباطات دروني خود در شرايط تعادلي عمل كنند. بر اين اساس ميتوان گفت كه بخش مالي تزريق كننده حيات به بخش حقيقي اقتصاد است و منظور از توسعه مالي، توسعه سيستم يا بخش مالي يعني بازارها، نهادها و ابزارهاي مالي ميباشد.
بازارهای مالی در ایران
بازارهاي مالي مناسبات و ترتيباتي هستند كه امكان معامله تعهدات و ابزارهاي مالي را فراهم نموده و به تقابل عرضه و تقاضاي اين اسناد ميپردازند. بازارهاي مالي نيز بازارهايي هستند كه در آنها داراييهاي مالي مثل سهام و اوراق قرضه كه ارزش آنها به ارزش توليدات و خدمات ارايه شده توسط شركتهاي منتشر كننده آنها وابسته است، مبادله ميشوند. تفاوت داراييهاي مالي با داراييهاي واقعي در اين است كه داراييهاي واقعي ماهيت فيزيكي دارند مانند اتومبيل، املاك و مستغلات، و وسايل منزل.
یكي از راههاي سرمايه گذاري خريد داراييهاي مالي است. مزيت خريد داراييهاي مالي نسبت به خريد داراييهاي واقعي از ديدگاه اقتصادي اين است كه اولا دارايي واقعي كالاي مصرفي است نه وسيله پس انداز و سرمايه گذاري. دوم اينكه خريد داراييهاي واقعي و بلااستفاده نگه داشتن آنها به اميد گرانتر شدن در آينده به معناي بلااستفاده نگه داشتن منابع كشور است و ارزش افزوده اي ايجاد نميكند. مگر آنگه از آن استفاده شود.
چند نوع از داراييهاي مالي عبارتند از: سپردههاي سرمايهگذاري در بانكها، طرحهاي بازنشستگي كه توسط صندوقهاي بازنشستگي ارايه ميشود، انواع بيمه نامههاي شركتهاي بيمه و در نهايت اوراق بهادار قابل داد و ستد در بورس اوراق بهادار كه توسط كارگزاران خريد و فروش ميشود.
وظایف بازارهای مالی
بازارهای مالی به منظور رشد و توسعه اقتصادی کشور، وظایفی بر عهده دارند که عبارتند از :
- تخصیص بهینه منابع
- اداره و کنترل بنگاهها و مدیران به کمک واسطههای مالی
- ایجاد سهولت در نظام مالی تجارت و مبادلات
- قیمتگذاری ریسک و فراهم کردن مکانیسم ادغام
- انتشار اطلاعات در بین تامینکنندگان وجوه مالی
طبقهبندی انواع بازارهای مالی در ایران
بازارهاي مالي بر پايه معيارهاي متفاوتي قابل طبقهبندي هستند:
1- طبقهبندي بر اساس نوع دارايي
2- طبقهبندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
3- طبقهبندي بر اساس سررسيد تعهدات مالي
4- طبقهبندی براساس واگذاری فوری یا واگذاری آتی
5- طبقهبندی براساس ساختار سازمانی
انواع بازارهای مالی بر اساس نوع دارايي
الف) بازار سهام
در اين بازار، سهام شركتها كه نشانگر مالكيت دارنده آن در شركت است، دادوستد ميشود.
ب) بازار اوراق بدهی
بازاري است كه در آن ابزارهاي با درآمد ثابت (اوراق قرضه) دادوستد ميشوند.
ج) بازار ابزارهای مشتق
بازاري است براي معاملات ابزارهايي مبتني بر داراييهاي مالي يا فيزيكي از كه آن جمله ميتوان به اختيار معامله و قرارداد آتي اشاره كرد.
انواع بازارهای مالی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
الف) بازار اولیه (Primary Market)
بازار اوليه جايي است كه بنگاه اقتصادي مي تواند در آن دارايي هاي مالي خود را با منابع مالي بلند مدت مبادله كند. در اين بازار منتشر كننده اوراق بهادار اقدام به فروش اين اوراق مي كند تا وجوه مورد نياز خود را تامين كند. دليل اصلي قابليت فروش اين اوراق وجود بازار ثانويه است.
ب) بازار ثانویه (Secondary Market)
در اين بازار اوراق بهاداري كه قبلا منتشر شده مورد خريد و فروش قرار ميگيرند. وجود اين بازار مشاركتكنندگان را مطمئن ميسازد كه ميتوانند اوراق بهادار خود را به راحتي به فروش برسانند و مشكلي از نظر تبديل به نقد كردن داراييهاي ماليشان نداشته باشند. در مورد اوراق قرضه كه داراي سررسيد مشخصي ميباشند، وجود اين بازارها اين امكان را فراهم ميآورد تا دارندگان اين اوراق مجبور به نگهداري آنها تا تاريخ سررسيد نباشند. علاوه بر آن بازار ثانويه قيمت سهام جديدي كه قرار است در بازار اوليه عرضه شود را تعيين ميكند.
بازار ثانویه خود به دو زیر بازار تقسیم میشود:
- بازار سازمان یافته بورس اوراق بهادار (Stock Market)
بورس اوراق بهادار، یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکتها، اوراق قرضه دولتی و یا مؤسسات معتبر خصوصی تحت ضوابط، قوانین و مقررات خاصی انجام میشود. خرید و فروش اوراق بهادار در ایران نیز بهطور رسمی و دائمی در محلی معین به نام بورس اوراق بهادار تهران انجام میشود. تعیین قیمت هر سهم در این بازار بر مبنای عرضه و تقاضای آن است.
2. بازار فرابورس (Over the Center Market) بازار فرابورس ایران نیز در آبان سال ۱۳۸۷ فعالیت خود را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرد که این بازار دارای ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس است، اما شرایط پذیرش و معامله در آن سادهتر است تا اهرمی کمککننده به تامین مالی اقتصاد کشور باشد.
بازار سهام فرابورس ایران شامل بازارهای اول، دوم و پایه است. سهام شرکتهایی که شرایط لازم را داشته باشند در بازار اول و دو مبادله میشوند و شرکتهایی که این شرایط را نداشته باشند میتوانند در بازار پایه معامله شوند.
این بازار مربوط به معامله اوراق بهاداری است که در بازارهای فرابورس یا خارج از بورس معامله میشوند. از آنجایی که این بازار محلی مطمئن برای انجام معاملات است، بنابراین بسیاری از موسسات برای کاهش هزینههای کارمزد از این بازار استفاده میکنند.
یا اوراق مشارکت که در آن معاملات خصوصی بدون دخالت کارگزار، بین افراد عادی و یا سازمانهای بزرگ انجام میگیرد. مزیت این بازار نپرداختن هزینههای بالای کارگزاری است.
انواع بازارهای مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی
بازار پول
بازار پول بازاري براي دادوستد پول و ديگر داراييهاي مالي جانشين نزديك پول است كه سررسيد كمتر از يكسال دارند. همچنين ميتوان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهاي مالي كوتاه مدت با ويژگي اندك بودن ريسك عدم پرداخت، نقدشوندگي و ارزش اسمي زياد نام برد.
سهام عادي
سهام عادي نوعي ابزار سرمايهگذاري است كه نشانگر مالكيت دارنده آن در يك شركت سهامي است و به دو دسته سهام با نام و سهام بينام تقسيم مي شود.
سهام ممتاز
سهام ممتاز نوعي اوراق بهادار است كه دارنده آن نسبت به درآمدها و داراييهاي شركت، حق يا ادعاي محدود و معيني دارد. اين سهام زماني منتشر ميشود كه هزينة سهام عادي بالاتر باشد.
اوراق قرضه
اوراق قرضه اسنادي هستند كه به موجب آنها ناشر متعهد ميشود مبالغ معيني (بهره سالانه) را در فاصلههاي زماني مشخص به دارنده پرداخت كند و در سررسيد، اصل مبلغ را بازپرداخت كند.
اوراق مشاركت
اوراقي است كه سود علي الحساب دارد و صادركننده اوراق متعهد مي شود اصل پول و سود قطعي را در تاريخ معين پرداخت كند.
طبقهبندی براساس واگذاری فوری یا واگذاری آتی
1- بازار نقدی یا آنی
معاملات فوری خرید و اوراق مشتقه و انواع آن در بازار سرمایه فروش اوراق بهادار و تحویل کالا در این دسته قرار میگیرند. بازار نقدی در مقابل بازار آتی قرار میگیرد و برخلاف بازار آتی که در زمان مشخصی در آینده صورت میگیرد، بازار نقدی در زمان حال انجام میشود.
2- بازار مشتقه
این بازار که از ابزارهایی مثل قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله برای معامله اوراق استفاده میکند، بیشتر، سرمایهگذاران خرد را به سمت خود جذب کرده است.
بورس کالا
یکی دیگر از بازارهایی که در ایران وجود دارد بورس کالا است که با توجه به نامش مشخص است که در آن کالاهای خامی نظیر زعفران، گندم، برنج، قیر و غیره، معامله میشود. این بازار که به دلیل وجود مشکلات مختلفی من جمله قیمت در بازارهای سنتی، شکل گرفته، بر مبنای خرید و فروش کالاهای فیزیکی بوده و براساس اوراق بهادار معاملهای شکل نمیگیرد.
ساختار بازار سرمایه کشور
نهادهاي مهم بازار سرمايه كشور عبارتند از:
1- شوراي عالي بورس
2- سازمان بورس و اوراق بهادار
3- شركت بورس اوراق بهادار
4- شركت بورس كالاي ايران
5- شركت سپرده گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه
6- نهادهاي مالي شركت مديريت فناوري بورس تهران
ارزش اسمی سهم
ارزش اسمي سهام همان است كه در روز تشكيل شركت پرداخت و يا تعهد شده و سرمايه شركت در مجموع قيمت اسمي سهام را تشكيل ميدهد به عنوان مثال: شركتي در را نظر بگيريد كه سرمايه دو آن ميليون ريال و به هزار سهم دو هزار ريالي تقسيم شده است. پس ارزش اسمي هر سهم اين شركت دو هزار ريال است.
ارزش بازاری سهم (Market Capitalization)
به مجموع ارزش روز یک شرکت سهامی عام گفته میشود. این ارزش از حاصل ضرب قیمت روز سهام در تعداد سهمهای منتشر شده توسط شرکت بدست میآید. برای مشاهده ارزش بازار شرکتهای پذیرفته شده در بورس و فرابورس، کافی است نام یا نماد شرکت را در سایت tsetmc.com جستجو کنید. بنابرین دو عامل قیمت روز سهام یک شرکت و تعداد سهام منتشر شده توسط آن میتواند بر میزان ارزش بازار سهام آن شرکت اثر گذار باشد. هرچقدر شرکت، سهام بیشتری منتشر کند و به عبارتی سرمایه بیشتری داشته باشد جزو شرکتهای با ارزش بازار بالا در نظر گرفته خواهد شد.
برای مشاهده جدیدترین تحلیل ها، اخبار، مقالات و قیمت های لحظه ای سهام به وب سایت سیگنال مراجعه و یا اپلیکیشن سیگنال را دریافت نمایید.
اوراق بهادار چیست و انواع آن کدام است؟
اوراق بهادار یک ابزار مالی یا دارایی مالی است که میتواند در بازار آزاد معامله شود.این اوراق انواع مختلفی دارد و شرکتها و افراد معمولی از طریق آشنایی با آنها میتوانند سرمایهگذاریهای مختلفی را انجام دهند.
از اینرو ما در این مطلب به شما میگوییم اوراق بهادار چیست و انواع آن کدامند؟ در ادامه همراه وبلاگ فانوس باشید.
اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار یک ابزار مالی است که میتواند در یک بازار مالی معامله شود. اصطلاح اوراق به انواع سرمایهگذاریهایی اطلاق میشود که قابل تعویض و قابل معامله هستند، مانند صندوقهای سرمایهگذاری مشترک، اوراق قرضه ، سهام، اختیار خرید سهام و صندوقهای قابل معامله در بورس (ETF).
شرکتها به جای گرفتن وام بانکی میتوانند با فروش این اوراق سرمایه جدیدی تولید کنند. به علاوه، شرکتها میتوانند با اعلام عرضه اولیه برای شروع فروش سهام در بازار آزاد، سرمایه جمعآوری کنند. اوراق بهادار قابل تعویض هستند. به عبارت دیگر، آنها داراییهایی هستند که میتوان آنها را به سرعت و به راحتی با دیگران از همان نوع مبادله کرد.
انواع اوراق بهادار
اوراق بهادار بدهی
اوراق بدهی نشان دهنده پول قرض شدهای است که باید بازپرداخت شود، با شرایطی که اندازه وام، نرخ بهره و سررسید یا تاریخ تمدید را مشخص میکند. این اوراق، که شامل اوراق قرضه دولتی و شرکتی، گواهی سپرده و اوراق بهادار تحت وثیقه است. عموما به دارنده آنها حق پرداخت منظم سود و بازپرداخت اصل سرمایه را میدهد.
آنها معمولا برای مدت معینی صادر میشوند که در پایان آن صادرکننده میتواند آنها را بازخرید کند. اوراق بدهی را میتوان تضمین کرد (با وثیقه یا بدون وثیقه). ممکن است در صورت ورشکستگی به صورت قراردادی نسبت به سایر بدهیهای بدون وثیقه و تبعی اولویت داشته باشد.
مانند اوراق قرضه شرکتی، اوراق قرضه دولتی و گواهی سپرده اساسا وام به حساب میآیند. آنها از یک دولت یا شرکت به دارنده اوراق بدهی عمل میکنند. صاحبان اوراق بهادار بدهی مقدار معینی پول را به طرف دیگر قرض میدهند. سپس آن طرف موظف است سودهای از پیش تعیین شده را در فواصل منظم طبق شرایط مشخص شده در توافقنامه خود تا سررسید سند به مالک پرداخت کند. در این زمان بدهکار باید به صاحب این اوراق به میزان اصل سرمایه بازپرداخت کند.
هدف از اوراق قرضه دو چیز است. از یک طرف، به یک شرکت، دولت، یا نهاد دیگر (قرض گیرنده) اجازه میدهد تا از سرمایه مالک اوراق بهادار به طور موقت استفاده کند. از سوی دیگر، به مالک اوراق بهادار اجازه میدهد تا در ازای استفاده موقت از پول خود، قبل از بازگرداندن کامل آن در تاریخ معین توافق شده، سود منظمی را برای مدتی دریافت کند.
اوراق بهادار سهام
اوراق بهادار حقوق صاحبان سهام، نشاندهنده سود مالکیت سهامداران در یک واحد تجاری است که به شکل سهام سرمایه محقق میشود و شامل سهام عادی و ممتاز است. دارندگان این اوراق معمولا مستحق پرداختهای منظم نیستند، اما هنگام فروش اوراق آن میتوانند از سود سرمایه سود ببرند.
اوراق بهادار سهام به دارنده این حق را میدهد که از طریق حق رای، برخی از کنترلهای شرکت را به تناسب داشته باشد. در صورت ورشکستگی، آنها تنها پس از پرداخت تمام تعهدات به طلبکاران، در سود باقیمانده سهیم هستند. سهام صندوقهای سرمایهگذاری مشترک نیز مانند سهام برخی ETFها (آنهایی که شامل اوراق بدهی مانند اوراق قرضه نمیشوند) اوراق بهادار در نظر گرفته میشوند.
در حالی که افراد به منظور دریافت پرداختهای دورهای در ازای استفاده موقت از پول خود اوراق بدهی را خریداری میکنند، افراد معمولا اوراق بهادار سهام را به عنوان سرمایهگذاری به منظور تحقق سود سرمایه در طول زمان خریداری میکنند. این اوراق یک دارایی است، بنابراین اگر ارزش آن افزایش یابد، طرفی که آن را در اختیار دارد میتواند آن را برای کسب سود بفروشد.
در حالی که اکثر اوراق بهادار سهام معمولا به دارندگان خود حق پرداختهای دورهای را نمی دهند، برخی از آنها این حق را دارند و به این پرداختها سود سهام میگویند. شرکتهایی که سود سهام پرداخت میکنند، درصد کمی از سود خود را برای پرداخت مقدار معینی پول به سهامداران استفاده میکنند. از آنجایی که دارندگان این نوع اوراق، مالکان جزئی یک واحد تجاری هستند، آنها همچنین در برخی از تصمیمات تجاری آن واحد تجاری اغلب از حق رای خاصی برخوردارند.
به طور کلی، اوراق بهادار دارای بازده بالقوه بالاتری نسبت به اوراق بدهی هستند، زیرا ارزش یک شرکت یا واحد تجاری از نظر فنی نامحدود است. در حالی که ارزش اوراق، پرداختهای سود، سررسید ثابت و از پیش تعیین شده است. با این حال، این اوراق دارای ریسک بیشتری نیز هستند.
در حالی که ارزش بالقوه یک شرکت یا واحد تجاری نامحدود است، این ارزش همچنین میتواند در جهت منفی تغییر کند و منجر به زیان سرمایه برای سهامداران شود. اگر کسب و کاری ورشکست شود، سهامداران آن تنها پس از پرداخت تمام طلبکاران خود و انجام کلیه تعهدات خود طبق شرایط ورشکستگی، سهامداران آن حق دریافت سهم خود از ارزش باقی مانده را دارند.
اوراق بهادار مشتقه
مشتقه، اوراق بهاداری است که ارزش آن بر اساس یک دارایی خاص یا گروهی از داراییها (مانند سهام یا کالا) مشخص میشود. یک مشتقه معمولا به شکل قراردادی بین دو طرف مربوط به خرید یا فروش یک دارایی خاص یا مجموعهای از داراییها است. اوراق مشتقه اغلب توسط افراد و موسسات برای کاهش ریسک استفاده میشود، اما سرمایهگذاران نیز میتوانند از آنها برای کسب درآمد به صورت سوداگرانه استفاده کنند.
یکی از مشتقات رایج، قرارداد آتی است که توافقی برای خرید یا فروش یک دارایی در تاریخ آتی از پیش تعیین شده برای قیمتی خاص محسوب میشود. قراردادهای آتی رفتار مشابهی دارند، اما قابل تنظیمتر هستند و معمولا ریسک بیشتری هم برای خریدار و هم برای فروشنده دارند.
قراردهایی با نام قراردادهای اختیار معامله نیز وجود دارند. اینها مانند قراردادهای آتی رفتار میکنند. اما به جای اینکه خریدار متعهد به خرید یا فروش یک اوراق بهادار خاص با قیمتی خاص در یک مقطع زمانی خاص باشد، آنها به سادگی این اختیار را دارند که این کار را انجام دهند.
یکی دیگر از اوراق بهادار مشتقه رایج، سوآپ است که توافقی بین دو طرف برای مبادله یک جریان نقدی با دیگری محسوب میشود. یک جریان نقدی معمولا ثابت است (مانند نرخ بهره ثابت) و دیگری معمولا متغیر است (مانند نرخ بهره متغیر). گاهی اوقات، شرکتها برای استفاده از نرخ ارز، نرخ بهره وام را به ارزهای مختلف مبادله میکنند.
نتیجهگیری
ما در این مطلب به توضیح انواع اوراق بهادار پرداختیم. شما میتوانید برای خرید و فروش اوراق بهادار اقدام کنید یا برای این کار از یک مشاور مالی کمک بگیرید. همچنین میتوانید با دانلود اپلیکیشن اوراق مشتقه و انواع آن در بازار سرمایه فانوس از مباحث مربوط به این اوراق و بورس مطلع شوید و حسابدار شخصی خود باشید.
اگر هنوز اپلیکیشن خودتان را آپدیت نکرده اید از دو لینک زیر نسخه های جدید را از گوگل پلی و بازار دریافت کنید😊
ابزار مشتقه چیست؟
مشتق یا ابزار مشتقه، عبارت است از قراردادها یا اوراقی که ارزش آن ها وابسته به اوراق بهادار اصلی ماست و دارای ارزش مستقل نیستند. همچنین عملکرد قیمت آن ها، به تغییرات قیمت کالای مربوطه وابسته است. متداولترین داراییهای مورد استفاده برای مشتقات سهام، اوراق قرضه، کالاها، ارزها، پول و انرژی هستند. این داراییها معمولا از طریق کارگزاریها خریداری میشوند. ما در دانشکده بورس، قصد داریم تا با بررسی بازار مشتقات بورس، جوانب مختلف استفاده از این ابزارها را بررسی کنیم.
مشتقات میتوانند خارج از بازار بورس (OTC) یا از طریق صرافی معامله شوند. البته مشتقات فرابورس سهم بیشتری از بازار مشتقات را تشکیل میدهند. مشتقات معامله شده خارج از بورس بهطورکلی احتمال بیشتری برای ریسک طرف مقابل دارند. ریسک طرف مقابل، خطری است که یکی از طرفهای درگیر در معامله ممکن است با آن روبهرو شود. مشتقات معامله شده در بورس، استاندارد هستند و با شدت بیشتری تنظیم میشوند.
ابزار مشتقه به زبان ساده
از مشتقات میتوان برای محافظت از موقعیت، حدس و گمان در مورد جهت حرکت داراییهای اساسی (حرکت به سمت سود یا زیان) و یا دادن اهرم به داراییها، استفاده کرد. همانطور که گفتیم، ارزش ابزار مشتقه، از نوسانات ارزش آن دارایی خاص، حاصل میشود. برای نمونه، اگر شما یک نوع ارز خاص را بهعنوان ابزار مشتقه در نظر گرفتهاید، سود شما وابسته به میزان ارزش آن ارز است.
در ابتدای امر، از مشتقات برای اطمینان از متعادل بودن نرخ ارز کالاهای مورد معامله، در سطح بینالمللی استفاده میشد. اما با بهوجود آمدن اختلافات بسیار مابین ارزشمندی ارزهای ملی، بازرگانان بینالمللی به یک سیستم برای پاسخگویی به اختلافات احتیاج داشتند. امروزه، مشتقات بر اساس طیف گستردهای از معاملات انجام میشوند و کاربردهای بیشتری نسبت به قبل دارند.
بهعنوان مثال، یک سرمایهگذار را تصور کنید که حسابهای سرمایهگذاری وی، به تومان (یا ریال) تبدیل شده است. این سرمایهگذار سهام یک شرکت آمریکایی را از طریق صرافی ایالات متحده با استفاده از دلار آمریکا (USD) خریداری میکند. اگر ارزش دلار افزایش یابد، هر سودی که سرمایهگذار از فروش سهام به دست آورد، با تبدیل به تومان، از ارزش بالاتری برخوردار میشود.
همچنین، این سرمایهگذار برای جلوگیری از ریسک های احتمالی، میتواند یک مشتق ارزی خریداری کند تا نرخ ارز خاصی را به اصطلاح، قفل کند. مشتقاتي كه ميتوانند براي پوشش دادن اين نوع ريسك مورد استفاده قرار گيرند، شامل معاملات آتي ارز خواهند شد. به بیان دیگر، هنگام استفاده از مشتقات برای گمانهزنی در مورد حرکت قیمت یک دارایی، سرمایهگذار نیازی به در اختیار داشتن آن دارایی ندارد. این مسئله را در ادامه توضیح خواهیم داد.
مشتقات مالی و بازار مشتقه بورس کالا
مشتقات مالی و بازار مشتقه بورس کالا، دو اصطلاح دیگری هستند که ما به جای ابزار مشتقه از آن ها استفاده میکنیم. همانطور که میدانیم، خریدار در قرارداد مشتقات، حق مبادله کالا را با قیمت مشخص در آینده خریداری میکند. ممکن است آن زمان، خریدار کالا را خریداری کند یا حتی بفروشد.
اشکال رایج ابزار مشتقه
انواع مختلفی از مشتقات وجود دارد که میتوانند برای مدیریت ریسک، سرمایهگذاری مناسب و استفاده از موقعیتسنجی در بورس، استفاده شوند. مشتقات یک بازار روبهرشد است و محصولی را ارائه میدهد که تقریبا متناسب با هرگونه نیاز یا تحمل ریسک باشد.
قراردادهای آتی
بهعنوان معاملات آتی نیز شناخته میشوند، توافقی بین دو طرف برای خرید و تحویل دارایی با قیمت توافق شده، در آینده است. معاملات آتی در بورس انجام شده و قراردادهای آن استاندارد میشوند. معاملهگران برای جلوگیری از ریسک خود و یا حدس و گمان در مورد قیمت یک دارایی، از قرارداد آتی استفاده خواهند کرد. طرفین درگیر در قراردادهای آتی، موظف به انجام تعهد خرید یا فروش دارایی اساسی هستند.
قراردادهای فوروارد
آنها را با نام فوروارد نیز میشناسیم. مشابه قراردادهای آتی هستند، اما در بورس خرید و فروش نمیشوند. فقط در فرابورس مورد توجه قرار خواهند گرفت. هنگامی که یک قرارداد فوروارد ایجاد میشود، خریدار و فروشنده ممکن است شرایط، اندازه و روند تسویهحساب برای ابزار مشتقه را سفارشی کرده باشند. بهعنوان محصولات فرابورس، قراردادهای فوروارد، درجه بالاتری از خطر طرف مقابل را برای خریداران و فروشندگان به همراه دارند.
مبادله یا سوآپ (Swaps)
سوآپ، نوع رایج دیگری از ابزار مشتقه است که اغلب برای یک نوع جریان وجه نقد استفاده میشود. این نوع از قراردادها، شامل تاریخ پرداخت و نحوه محاسبه عواید (یا جریانهای نقدی مورد معامله) میشوند.
قرارداد اختیاری یا آپشن (Options)
قرارداد اختیاری مانند قرارداد آتی است. از این جهت که توافقنامهای بین دو طرف، برای خرید یا فروش دارایی در آینده از پیش تعیینشده با قیمت مناسب، مشخص شده است. تفاوت اصلی بین قراردادهای اختیاری و معاملات آتی این است که با داشتن یک قرارداد اختیاری، خریدار موظف به اجرای توافق خود برای خرید یا فروش نیست. این فقط یک فرصت است، نه یک تعهد. اما قراردادهای آتی شامل تعهداتی هستند که باید رعایت شوند. در قرارداد اختیاری (همانند قراردادهای آتی) ممکن است از گزینههای انتخاب شده، برای حدس و گمان در مورد قیمت دارایی، استفاده شود.
مزایای ابزار مشتقه
همانطور که توضیحات بالا نشان میدهد، ابزار مشتقه میتواند ابزاری مفید برای مشاغل و سرمایهگذاران باشد. آن ها راهی برای قفل کردن قیمتها، جلوگیری از حرکات نامطلوب نرخها و کاهش خطرات ـ اغلب با هزینه محدود ـ فراهم میکنند. علاوه بر این، مشتقات را اغلب میتوان با حاشیه ـ یعنی با وجوه قرض گرفته شده ـ خریداری کرد که این امر حتی هزینه آن ها را کمتر میکند.
معایب ابزار مشتقه
از طرفی، ارزشگذاری مشتقات دشوار است زیرا بر اساس قیمت داراییهای دیگر، تعیین میشود. خطرات مشتقات فرابورس شامل ریسکهای طرف مقابل است که پیشبینی یا ارزشگذاری آن ها نیز دشوار است. در اکثر موارد، ابزار مشتقه به تغییر در مقدار زمان انقضا، هزینه نگهداری دارایی اساسی و نرخ بهره، حساس است. این متغیرها تطابق کامل ارزش یک مشتق با دارایی اساسی را دشوار میکنند.
بازار مشتقات در ایران
همانطور که اشاره کردیم، یکی از این داراییهای مهم که میتواند پایه ابزار مشتقه بهحساب آید، ارز است. در ایران نیز، با توجه به نوسانات قیمت ارز، نیاز به راهاندازی بازار ابزارهای مشتقه از سال 1384 مورد توجه قرار گرفت و قانون بازار سرمایه مصوب، به این موضوع اشاره کرد که بازار مشتقات در ایران از جمله موارد مهم برای کاهش ریسک سرمایهگذاری با اختلافات ارزی است.
مشتقات بورس تهران
یکی از انواع بازارهای بورس کالا در تهران، بازار مشتقه است که در دو نوع قراردادهای آتی و قرارداد اختیاری جریان دارد. این قراردادها بر روی یک دارایی پایه، تنظیم میشوند. این دارایی پایه شامل محصولات کشاورزی، فلزات و حتی انواع فراوردههای نفتی خواهد بود. البته در ابتدای کار بازار مشتقات ایران، کالاهایی مانند زعفران، سکه و محصولات کشاورزی بهعنوان پایه دارایی مورد پذیرش تجار بودند. اما بعدها محصولاتی مانند پسته و زیره هم به این دسته اضافه شدند. امروزه شما میتوانید با تکیه بر تجربیات افراد متخصص، با خرید و فروش این ابزارها، راه مناسبی در سرمایهگذاری خود پیش بگیرید.
در مجموع، ابزار مشتقه، نوع جدیدی از بازار سرمایهگذاری است. این بازار با توجه به نیازهای بازار بورس، کالاهای پایه را برای عقد قراردادهای مربوطه (بیشتر در دو نوع آتی و اختیاری) در اولویت قرار میدهد. برای سرمایهگذاری موفق در این بازار لازم است که تمام وجوه آن را بهخوبی بشناسید. ما در دانشکده بورس تلاش کردیم تا در این مقاله، جنبههای کلی ابزار مشتقه را به شما معرفی کنیم.
بورس چیست؟ همه چیز درباره بورس
در اقتصاد، بازار سرمایه که شامل بازار سهام و بازار بدهی است مقابل بازار پول (شامل بانکها و موسسات اعتباری) تعریف میشود. در بازار سرمایه بحث سپرده مطرح نمیباشد و در آن اوراق بهادار مورد معامله قرار میگیرند. بازاری که بتوان در آن سهام شرکتها و اوراق بدهی را خرید و فروش کرد بازار بورس نام دارد.
با خواندن مقاله بورس چیست با مفهوم بورس آشنا میشویم و با مطالب آموزشی کلینیک سرمایه بر تمام اطلاعات بازار بورس تسلط پیدا میکنیم.
تاریخچه تشکیل بورس
پیدایش واژه بورس به قرن پانزدهم میلادی برمیگردد. آن زمان که بازرگانان و کسبه شهری در بلژیک، دور میدانی به نام تِربورس (TerBeurze) در مقابل خانه فردی به نام «واندِر بورس» جمع میشدند و به داد و ستد کالای خود بر اساس حراج میپرداختند.
معنی کلمه بورس در فرانسوی “کیف پول” است. اولین بورس دنیا در شهر آمستردام هلند و در قرن هفدهم میلادی تشکیل شد. البته این اولین شرکت سهامی نبود. اولین شرکت سهامی در سال 1553 میلادی در روسیه تشکیل شد و «مسکووی» نام داشت.
دلیل نیاز به بورس ایجاد ارتباط بین سرمایه گذاران و افرادی بود که کسب و کاری داشتند و نیازمند سرمایه بیشتر بودند. این ارتباط در بورس به شکل قانونمند و قابل پیگیری ایجاد شده است. اولین بورس ایران هم در تاریخ پانزدهم بهمنماه سال ۱۳۴۶به طور رسمی با انجام معاملاتی بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی شروع به کار کرد.
انواع بازارهای بورس
برای اینکه بدانیم بورس چیست ابتدا باید با مفهوم بازار و دارایی مالی آشنا شویم. بازار به مکانی میگویند که در آن خرید و فروش صورت میگیرد. داراییهایی که در بازار معامله میشوند به دو دسته فیزیکی و مالی تقسیم میشوند.
دارایی فیزیکی مانند املاک و ماشین و کالاها
دارایی مالی مثل اوراق بهادار سهام و اوراق مشارکت
در ایران 2نوع بازار بورس وجود دارد که شامل بورس اوراق بهادار و بورس کالا میشود. در این مقاله بیشتر تمرکز بر بازار بورس اوراق بهادار داریم و بورس کالا هم معرفی میشود و توضیحات کامل آن در مقالات دیگر سایت کلینیک سرمایه موجود هست. بورس ارز هم از دیگر انواع بورس می باشد که در ایران فعال نیست ولی تعداد ایرانیهایی که در بازارهای ارزی جهانی مثل فارکس فعالیت دارند کم نیستند.
بازار سرمایه بورس به دو دسته بازار سهام و بازار بدهی تقسیم میشود.
بازار سهام
بسیاری از مردم این بازار را معادل بازار بورس میدانند. در این بازار سهام شرکت ها به واحدهای هم قیمتی تقسیم میشود و به صورت عرضه اولیه وارد بازار بورس میشود. بعد از آن در بازار ثانویه این سهام خرید و فروش میشود و بر اساس فاکتورهای زیادی قیمت آن بالا و پایین خواهد شد.
بازار بدهی
در بازار بدهی اوراق قرضه مورد معامله قرار میگیرند. این اوراق معمولا دارای نرخ سود مشخصی هستند و شرکتها با فروش اوراق تامین مالی میشوند. در این موارد به جای آنکه ناشر اوراق تامین مالی را از یک منبع (بانک) انجام دهد این کار را با جمعآوری سرمایه از افراد خریدار اوراق انجام میدهد.
چرا باید در بورس سرمایه گذاری کنیم؟
در بورس شرایطی فراهم شده است که افراد با سرمایههای اندک و زیاد قادر به سرمایه گذاری در فضایی مطمئن و قانونمند باشند. این موضوع علاوه بر سرمایه گذاران برای سرمایه پذیران هم مفید اوراق مشتقه و انواع آن در بازار سرمایه است، زیرا میتوانند با سرمایه ای که از عرضه سهام خود در بازار بورس اوراق بهادار به دست میآورند کسب و کار خود را گسترش دهند یا از ورشکستگی نجات یابند.
اما مزایای سرمایه گذاری در بورس آنقدر زیاد است که این بازار سهام را باوجود ریسک های موجود بسیار محبوب ساخته است. مزایای سرمایه گذاری در بورس شامل:
- کسب درآمد از بورس: بسیاری از شرکت ها پس از محاسبه سود سالیانه و براساس تصمیمات گرفته شده در جلسات مجمع، بیشتر این سود را بین سهامداران تقسیم میکنند. البته این تنها مدل کسب درآمد از بورس نیست بلکه با بالارفتن ارزش سهام شرکتها درواقع سرمایه فرد هم بالاتر میرود و با معامله یا فروش این سهام میتواند درآمد داشته باشد.
- تنوع سرمایه گذاریها: در بازارهای بورس موجود، تنوع زیادی برای انواع سلیقهها و انواع ریسک پذیریها وجود دارد. برای مثال سهام شرکتهای مختلف، اوراق مشارکت، سرمایه گذاری در بازار مشتقه و صندوقهای سرمایه گذاری مانند ETF از جمله تنوعهای موجود برای سرمایه گذاری در بورس و فرابورس هستند.
- سرمایه گذاری مطمئن و شفاف: شما قصد سرمایه گذاری در سهام هر شرکتی را که داشته باشید، سازمان بورس اطلاعات مفید درباره آن شرکتها در اختیار شما قرار میدهد. علاوه بر این اطلاعات نظارت دقیقی بر فعالیت شرکتها دارد و گزارشات دورهای از آنها دریافت میکند.
- قابلیت نقد شوندگی: افراد میتوانند هر زمان که قصد فروش سهام خود را داشتند اقدام به فروش آن کنند و زمان کمتری برای نقد شدن نسبت به فروش مسکن و دیگر سرمایه گذاریهای فیزیکی میخواهد.
- جلوگیری از بی ارزش شدن پول: همانطور که در ابتدای مقاله اشاره شد این سرمایه گذاری در بورس و سهام باعث میشود سرمایه شما در گردش باشد و سود داشته باشد و طی زمان بی ارزش نشود و راکد نماند.
شاخص بورس چیست؟
شاخص بورس همان عددی اوراق مشتقه و انواع آن در بازار سرمایه است که در اخبار اعلام میشود. این عدد میانگین قیمت تمامی سهام موجود در بازار بورس است که تغییرات این شاخص برای سرمایه گذاران مهم است زیرا بیانگر وضعیت عمومی بازار بورس است. انواع مختلفی از شاخصهای بورسی وجود دارند که در مقاله دیگری به آن پرداخته شده است.
بورس کالا ایران
بازار بورس کالا یک بازار سرمایه است که در آن کالاهای خام و فرآوری نشده مثل گندم، برنج، فلزات و پنبه معامله میشود. این بازار دارای انواع قراردادهای بورس کالا است که تنوع آن باعث جذابیتش در کنار بازار سهام شده است.
نحوه ورود به بورس
برای ورود به بورس راهنمای کاملی در همین سایت ارائه کردیم. اولین کار برای ثبت نام در بورس دریافت کد سجام و کد بورسی است. فعالیتهای بورسی که شامل داد و ستد سهام هستند از طریق کارگزاریها انجام میشوند. در واقع کارگزاریها نقش واسطه بین سرمایه گذار و سازمان بورس را دارند. اول در کارگزاری مورد نظر خود ثبت نام کنید و کد بورسی دریافت کنید. اما فقط داشتن کد سجام و کد بورسی کافی نیست. افراد برای اینکه در بازار بورس دچار ضرر نشوند و بدانند که در چه زمانی خرید و فروش کنند نیازمند آموزش بورس هستند. سایت کلینیک سرمایه اخبار بورس و آموزش بورس رایگان و دورههای تخصصی را در اختیار شما قرار میدهد.
امتیاز شما به این محتوا
میانگین امتیازات: / 5. تعداد امتیاز:
اولین نفری باشید که به این محتوا امتیاز می دهد
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
تفاوت سفارش stop و limit؛ بررسی کامل 4 روش سفارش گذاری
بهترین زمان فروش ارز دیجیتال؛ کِی ارزهای خود را بفروشیم؟
توکن لوریجدار چیست؟
پس از استخراج آخرین بیتکوین، چه اتفاقی میافتد؟
بررسی کامل نحوه قیمت گذاری NFT
مبادله همتا به همتا چیست؟
دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ
محصولات فروش ویژه
دستهها
نوشتههای تازه
- تفاوت سفارش stop و limit؛ بررسی کامل 4 روش سفارش گذاری
- چگونه با استفاده از حجم معاملات ارز دیجیتال سود خود را افزایش دهیم؟
- آموزش بازی Town Star؛ چگونه از تاون استار درآمد کسب کنیم؟
- ربات تریدینگ کوکوین چیست؟ راهنمای جامع Trading Bot صرافی کوکوین
- Sweatcoin چیست؟ بررسی یکی از بزرگترین پروژههای Move To Earn
کلینیک سرمایه با هدف آموزش تخصصی بورس، فارکس و ارزهای دیجیتال در کنار به روز ترین متدهای طراحی استراتژی و سیستم های معاملاتی راه اندازی شده است.